Okullar açılırken dikkat edilmesi gereken 5 önemli problem

TACIZ, GÖZDAĞI, ZORBALIK, KARALAMAK, AKRAN ÇATIŞMASI GIBI SORUNLARI ANLAMAK VE BAŞ ETMEK…

Milyonlarca öğrenci, ebeveyn, öğretmen ve idareci yeni bir eğitim-öğretim yılına başlıyor!

Akademik başarısızlığın yanısıra öğrencilerin kişisel, sosyal ve duygusal gelişimlerini etkileyen bazı temel problemler vardır. Bu yazıda geçmiş araştırmalara ve kişisel deneyimlere dayanılarak oluşturulan 5 temel problem ele alacağız.

Eğer eğitimciler bu problemlere vaktinde müdahale edip çözemezlerse öğrenciler hem akademik anlamda odaklandıkları hedeflerinden uzaklaşabilir hem de ruh sağlıklarına zarar verebilirler.

1. Taciz
2. Gözdağı
3. Zorbalık
4. Karalamak
5. Akran Çatışması

Sırayla bu 5 problemin genel tanımını, etkilerini ve bu problemleri çözme yollarını anlatalım…

1. Taciz

Okullarda tacizin çeşitli şekilleri mevcuttur. Genel tanımıyla taciz; kişinin rahat ve destekleyici bir ortamda öğrenmesini veya çalışmasını olumsuz etkileyen istenmeyen ve hoş karşılanmayan davranışlara verilen isimdir.

Öğrenciler okullarda çeşitli tacizlere maruz kalabilirler:

• Sözlü taciz: Lakap takma, dalga geçme, dedikodu çıkarma, gizli numaralardan aranma
• Sosyal-duygusal taciz: Dedikodu, şantaj, kültürel/ırksal karalama, herhangi bir gruptan özellikle dışlanma
• Cinsel taciz: Cinsellik hakkında yorumlar, mimikler, istenmeyen dokunmalar
• Yazılı taciz: Tehdit notları, telefon mesajları, duvar yazıları
• Takip ederek tacizde bulunma: Bir kişinin özlük haklarını zedeleme amaçlı takip ederek zarar verme, istenmeyen telefon aramaları

2. Gözdağı

Tacizden farklı olarak gözdağı; bir kişinin zarar görme ya da yaralanma ile tehdit edilerek herhangi bir davranışı yapmasını bilinçli olarak engellemek şeklinde tanımlanır.

Örneğin, bir öğrenci size bir e-posta atar ve başka bir öğrenci tarafından korkutulduğunu, zarar gördüğünü anlatır ve nasıl başa çıkması gerektiği konusunda sizden yardım isterse öğretmen/psikolojik danışman/idareci olarak ona yardım etme konusunda yasal ve etik sorumluluklarınız vardır.

3. Zorbalık 

Gözdağı gibi zorbalıkta da istenmeyen agresif bir davranış vardır. Gerçek olan ya da algılanan bir güç dengesizliğinden kaynaklanır. Zorbaca davranış zaman içerisinde tekrarlanır ya da tekrarlanma potansiyeli vardır. Herhangi bir gruptan bilinçli olarak dışlanmak zorbaca davranışa örnektir.

Zorbaca davranışa diğer örnekler:

• Aylin okula gelirken kaygan taşlara basar ve bir su birikintisinin içine düşer. Okula vardığından ondan yaşça büyük Ahmet onunla dalga geçmeye başlar ve herkese Aylin’in altını ıslattığını söyler. Ve okuldaki büyük bir çoğunluk yaklaşık 3 hafta Aylin’le dalga geçer.
• yüzyılda ortaya çıkan siber zorbalıkta teknoloji kullanılır.
• Cep telefonu kullanarak karşı tarafa cinsel içerikli videolar/fotoğraflar göndermek “sexting” olarak adlandırılır.
• Romantik ilişkilerdeki duygusal şiddet de zorbaca davranışlara örnektir. Bir zamanlar birbirleriyle ilişkisi olan ya da hala ilişkiye devam eden iki kişi arasında birinin diğerine duygusal anlamda şiddet uygulamasıyla ortaya çıkar.

4. Karalamak

Bir kişi hakkında bilinçli olumsuz yorumlar yapmaya verilen isimdir.

Örnekler:

• Tolga ve Tarık, sınıf arkadaşları Ege adına sahte bir e-posa hesabı açarlar. Bu hesaptan sınıftaki diğer kişilere aşk mesajları gönderirler. Başkasının adına bir hesap açıp onun adına sahte mesajlar göndermek de karalamadır.
• Bir öğrenci Cem hakkında “onur sertifikası almayı hak etmedi çünkü sınavlarda kopya çekti” diyorsa ve bu gerçek değilse buna da karalama denir.

5. Akran Çatışması

Eğer iki öğrenci arasında gözle görülen bir güç dengesizliği yoksa ve tartışmaları, kavga etmeleri söz konusuysa bu davranışa akran çatışması adı verilir ve akran rehberliği veya çatışma çözme teknikleri ile müdahale edilebilecek bir durumdur.

Örnek:

Olcay bey, anaokuluna giden çocuklarına yağmur başladığı için eve girmelerini söyler. Çocuklar eve girdiklerinde aynı oyuncakla oynamak isterler ve once kimin oynayacağı konusunda uzlaşma sağlayamadıkları için tartışırlar.

Tanımlardan da anlaşılacağı gibi 5 kavram birbirinin yerine kullanılabilecek kavramlar değildirler.

Güvenilir ve olumlu bir öğrenme ortamı oluşturmak için eğitimciler ve ebeveynler bu davranışları yapanlar ve bu davranışlara maruz kalanların genel özelliklerini bilmelidirler. Bu çocuklar neden böyle davranıyor? Mağdurların ne gibi genel özellikleri var?

Olumsuz davranışları gerçekleştirenlerin özellikleri:

• Agresif davranış paternleri vardır.
• Akranlarını yönetmek isterler.
• Kontrolde tutma ihtiyaçları vardır.
• Düşük öz-güvene sahiptirler.
• Kıskançtırlar.
• Otorite ve yetişkinlere karşı çıkma eğilimindedirler.

Olumsuz davranışlara maruz kalan mağdurların genel özellikleri:

• Sessiz ve hassastırlar.
• Okulda terk edilmiş ya da yalnız kalmış hissederler.
• Kendi haklarını savunma konusunda zorluk yaşarlar.
• Fiziksel anlamda zayıftırlar.
• Herhangi bir şekilde farklıdırlar.

Bu konular karmaşık ve birçok etkenin bir araya gelmesiyle oluştuğu için okullar tüm kültürleri hoşgörüyle karşılamalı ve okulda her öğrenci için güzel bir öğrenme ortamı yaratmalıdırlar.

Okullar bu sorunları bütünleştirme, eşitlik, adalet, saygı gibi kavramları okulun geneline yayarak alt edebilirler.  Tüm problemleri barış içerisinde çözebilmek için okul ortamında insan haklarına yüksek değer vermek ve kültürel çeşitliliği desteklemek çok önemlidir.

Ayrıca bu 5 problem konusunda okul çapında farkındalık yaratmak, çocuklara güvenli bir ortam sağlamak ve okuldaki süreçler hakkında velileri bilgilendirmek konularında okul idaresinin çalışmalar yapması oldukça zekicedir.

Unutmayın ki; idareciler, okul psikolojik danışmanları ve öğretmenler gerekli önlemleri almazsa bahse konu problemler bir suç haline gelebilir.

Çeviri: Bingül UZEL

Dr. Olcay Yavuz
Assistant Professor & Program Coordinator
Educational Leadership & Policy Studies Department
Southern Connecticut State University, America
yavuzolcay@gmail.com