4-6 yaş döneminin gelişimsel özellikleri

“4-6 YAŞ DÖNEMİNİN GELİŞİMSEL ÖZELLİKLERİ” – 1. BÖLÜM

Bu haftaki yazımızda size 4-6 yaş döneminde olan çocukların temel gelişim özelliklerini anlatacağım. Artık bebeklik dönemi telaşları geride kaldı. Çocuğunuz artık az da olsa kendi başına karar verebiliyor, sizden ayrı kalmayı kabullenebiliyor, kendi fikirlerini dile getirebiliyor ve sizi sürekli soru yağmuruna tutarak çevresinde olup biteni anlamaya çalışıyor. Çocuğunuz bu yaş aralığında neler yapacak, öz bakım becerileri, fiziksel, zihinsel, dil ve sosyal duygusal alanlarında hangi gelişimleri gösterecek, merak ediyorsunuz değil mi? Gelin, bu yaş döneminde çocuğunuzda olacak gelişimlere bir göz atalım…

Bebeklik dönemine göre çocuğunuzun fiziksel gelişimi biraz daha yavaş olacaktır. Hangi elini kullanacağına çocuğunuz bu yaş aralığında karar verecektir. Eğer sol elini kullanma eğilimi varsa lütfen çocuğunuza baskı uygulamayın çünkü bu durum beyinle ilgilidir ve zorlayıcı olmak çocuğunuzun gelişiminde olumsuz etkide bulunabilir. İskelet sistemi bu dönemde hala gelişim göstermektedir. Bu nedenle uzun süre yumuşak yatakta yatması, ağır çanta taşıması tehlikelidir.

Çocuğunuz 4 yaşından itibaren oldukça hareketli olmaya başlayacaktır, tek başına ip atlayabilir, merdivenleri inerken ayak değiştirebilir, topu eğilmeden sadece kollarını kullanarak atabilir, kendi etrafında dönebilir, yuvarlanan topa tekme atabilir, daire, kare, üçgen gibi temel şekilleri çizebilir, tek ayaküstünde bir süre durabilir, kalemi doğru şekilde tutabilir, küplerden kule yapabilir, düğme ilikleyebilir, birden ona kadar sayabilir, renkleri tanır, basit toplama işlemlerini yapabilir, haftanın günlerini sayabilir, dişlerini fırçalayabilir, el ve yüzünü tek başına yıkayabilir, ayakkabısını kendisi giyebilir, fermuarı kendisi çekebilir ve boncukları ipe dizebilir. Bu yaş döneminde el becerilerini geliştirmesi ve yaratıcılığını arttırması için sizin vereceğiniz destek çok önemlidir.

Çocuğunuzun çevresinde ne kadar çok uyaran varsa gelişimi o denli hızlı olur. Ona farklı ortamlarda farklı etkinlikler sunmayı ihmal etmeyin. Seçtiğiniz oyuncakların mutlaka eğitici bir yanı da olsun. Legolar, oyun hamurları, yapbozlar çocuğunuz el becerileri arttırır ve el kaslarının güçlenmesini sağlar. Eğer çocuğunuzun herhangi bir alandaki özel bir ilgisini fark ediyorsanız o alana ait farklı uyaranlar sunmalı, çocuğunuzun sorduğu soruları cevaplamalı, çocuğunuzu araştırmaya ve fikirler üretmeye yönlendirmelisiniz. Örneğin müziğe ilgisi olduğunu düşünüyorsanız farklı müzik aletleriyle tanışma şansını yaratmalı, çabasını ve başarısını ödüllendirerek davranışını pekiştirmelisiniz.

Aile içindeki diğer bireyler gibi bir “kişi” olduğunu fark eden çocuğunuz gelecekte nasıl biri olacağını merak eder ve çoğunlukla anne-babası gibi güçlü, güzel, akıllı olmak ister. Eğer erkekse anneye, kızsa babaya aşırı düşkünlük geliştirebilir ve bu düşkünlük karşı cinsiyetten olan ebeveyne düşmanlık beslemesine neden olabilir. Merak etmeyin bu süreç geçicidir. Çocuğunuz hissettiği düşmanca duygulardan zaten rahatsızdır ve onları bastırmak için düşmanlık duyduğu ebeveynle özdeşleşmeye çalışır; onun gibi oturmak, onun gibi giyinmek veya onun yaptıklarını yapmak gibi…

4–6 yaşlar, çocuğun kendi cinsiyetine özgü davranışlarının pekiştiği yıllardır. Cinsiyete ilişkin roller sergilenmeye başlanır. Çocuk oyunlarında anne, baba vb roller benimsenir, bir anlamda cinsel kimliğe sahip çıkma başlar. Renk seçimi, kıyafet seçimi gibi konularda erkeğe veya kıza özgü tercihler gözlenir. Anne, baba veya evdeki büyük kardeşle özdeşime bağlı sergilenen davranışlar; örneğin annenin makyaj malzemelerini kullanma, baba gibi giyinme gibi örnekler de cinsel kimliğe sahip çıkma ile ilgili sayılabilecek davranışlardır. Bu yaşlarda artık; doğum, cinsellik vb konularda merak ve sonuçta ebeveyne yönelik sorular başlar. Bazı mesleklerin kızlar için (hemşire vb), bazı mesleklerin ise erkekler için (mühendis) olduğuna inanır ve aynı katı tutumu oyuncak seçiminde de göstererek kızsa bebekleri, mutfak oyuncaklarını, erkekse arabaları ve tabancaları tercih eder.

Bu yaş aralığının en ciddi tehlikesi suçluluk duygusunun oluşumudur. Eğer anne-baba olarak onu destekler, yeni deneyimler için yüreklendirir, hatalarını keşfetmesine yardımcı olursanız çocuğunuzda girişkenlik duygusu gelişir. Tam tersini yaparsanız; onu sürekli eleştirir, yaptıklarını beğenmez, cezalar verirseniz suçluluk duygusunun çocuğunuzda oluşmasına neden olacak ve belki de çocuğunuzun uzunca bir süre her işte suçluluk duygusunu deneyimlemesinin temellerini atmış olacaksınız.

Kaynakça:

Boyd, D. & Bee, H. (2006). Life-span development. Boston: Allyn and Bacon.

Ergin, H., Yıldız, A. (2010) Gelişim Psikolojisi. Nobel Dağıtım. Ankara

Kızıltepe, Z. (2004). Öğretişim. Merteks İç ve Dış Ticaret Limited Şirketi.

Smetana, J. G. (1981). Preschool children’s conceptions of moral and social rules. Child Development, 52, 1333- 1336.