4-6 yaş döneminin gelişimsel özellikleri – II

“4-6 YAŞ DÖNEMİNİN GELİŞİMSEL ÖZELLİKLERİ” – 2. BÖLÜM

4-6 yaş döneminde olan çocuğunuza evde ufak sorumluluklar vermek onun el becerilerinin gelişmesine ciddi anlamda destek olur. Odasını ondan da destek alarak toplayabilir, sofrayı beraber hazırlayabilir, havaya uygun kıyafet seçimini kendisine bırakabilirsiniz. Böylelikle çocuğunuz hem yaşına uygun becerileri geliştirmiş olur hem de ilerleyen zamanlarda okulda karşılaşacağı sorumluluklara da hazırlanmış olur. Bu durum aynı zamanda özgüven ve olumlu benlik algısı gelişimini destekler.

Çocuğunuzun, bu yaş döneminde sütün çok olduğunu iddia ederek ince uzun bardakta süt içmeyi reddetmesi, ancak aynı sütü kısa ve geniş bir bardağa koyduğunuzda içmeyi kabul etmesi sizi şaşırtmasın. 4-6 yaş aralığında nesnelerin görüntüsünün etkisi altında kalınır ve korunum ilkesi henüz kazanılmamıştır. Benzer durum odaklanma konusunda da karşınıza çıkabilir. Şişeden bardağa su dolduran çocuğunuz eğer bardağa odaklandıysa şişeyi bıraktığı yeri önemsemez ve şişeyi yere bırakabilir ya da şişeye odaklandıysa bardaktaki suyun taştığını fark etmez ancak şişeyi kırmadan yerine koyabilir.

Yukarıda anlattığım durumlara benzer şeyler kendini başkalarının yerine koyma konusunda da yaşanacaktır. Mesela siz odadayken masasında duran bir oyuncağı siz odadan çıktıktan sonra dolabına koyabilir ve sizden o oyuncağı istediğinde sizin oyuncağın yerini bildiğinizi düşündüğü için dolaba koyduğunu söylemeyebilir. Bu yaş döneminin başında olan çocuklarda bu duruma sıkça rastlıyoruz. Ancak yaşı ilerledikçe sizin, onun oyuncağını en son nereye koyduğunuzu bilemeyeceğinizi anlar.

Birçok temel duygu tepkisinin nedenlerini doğru bir şekilde tahmin edebilir, kızgınlık, mutluluk, sevgi gibi temel duyguları ifade edebilir. Üzgün olan birini mutlu etmek için oyuncağını verebilir, oynamak istediği kişileri kendisi tercih eder, herkesle oynamaz, oynadığı oyunun kurallarını soranlara açıklar ama oyunlarda sonuç değil süreç odaklıdır, beraber oyun oynadığınızda eğer kazananın olduğu bir oyun türüyse kimin kazandığını size sorar, oyunlarda çoğunlukla kendi cinsiyetinden olan çocuklarla oynamayı tercih eder.

Neyin doğru neyin yanlış olduğunu ayırt edebilir, etrafta kimse yokken bile hırsızlık yapılmasının yanlış olduğuna inanır ancak etrafta kimse yoksa girmesi yasak olan bir odaya girmesinde bir sorun olmadığına inanır. Bu durumun nedeni çocukların sosyal kuralları ve ahlak kurallarını birbirinden ayırt edebilmesidir.

Bu yaşlarda çocuğunuzun korktuğu şeylerde de farklılaşma olduğunu göreceksiniz. Hem somut olaylardan hem de hayal ürünü olan varlıklardan korkabilirler. En temel korkular, karanlık, evde yalnız kalma, dilenci, dev veya öcünün kendisini alıp götüreceği korkusudur.

Eli kalem tutmaya başladığından beri resimle olan ilişkisi bu yaş aralığında da devam edecektir. Artık çizmeden önce düşünmeye başlar, çoğunlukla aynı nesneyi farklı resimlerde aynı şekilde resmetmez, her seferinde çizimlerine ekleme yapar. Çizdiği resimleri anlatmasını sağlarsanız çocuğunuzu daha iyi anlayabilir, onun gelişimine destekte bulunabilirsiniz. Unutmayın, eğer onu “şunu çiz, bunu ekle” gibi yönlendirirseniz çocuğunuz zaman içinde resme olan ilgisini kaybedebilir bu da onun yaratıcılığının gelişimini olumsuz yönde etkiler.

Bu yaş döneminde dil gelişiminde de farklılıklar gözlemleyeceksiniz. Yaşadığı şehrin adını söyleyebilir, sizin telefon numaralarınızı ezberleyebilir, dün-bugün-yarın kavramlarını anlayamaya başlayabilir, bazı kelimelerin eş ve zıt anlamlarını bilir. Artık olayları oluş sırasına göre anlatır, soyut ifadeler kullanmaya başlar, isteklerini doğru kelimelerle ifade eder, sizin konuşmalarınıza katılır ve emir cümlelerini sırayla uygular.

Çocuğunuzun nezaket kurallarına uymaya başladığını, oyunlarda sırasını beklemeyi öğrendiğini ve hakkını koruduğunu zaman içinde göreceksiniz. Kendi kendine şarkılar söyler, tekerlemeler uydurur. Bu yaş aralığında olan çocukların birçoğu yazılı bir kelimeyi kopya edebilirler. Eğer okumaya veya yazmaya eğilimi varsa bunu engellemek yerine uygun materyaller vererek bu ilgisini karşılayabilirsiniz.

Kısaca özetlemek gerekirse 4-6 yaş dönemi çocuğunuzun çok önemli gelişmeleri gösterdiği bir yaş aralığıdır. Kendine yetebilen, yeni ilişkilere hazır olan, keşfetmeye en istekli ve en meraklı olduğu bu aralıkta sizin temel amacınız, onun ilgi alanları gözlemlemek, yaratıcılığını kullanabileceği uygun durumlar oluşturmak ve yeteneklerinin gelişmesine fırsat vermektir. Böylece ilköğretime hazır bir hale gelmiş olur. Kendinize iyi bakın, bir sonraki sayıda görüşmek üzere…

Kaynakça:

Boyd, D. & Bee, H. (2006). Life-span development. Boston: Allyn and Bacon.

Ergin, H., Yıldız, A. (2010) Gelişim Psikolojisi. Nobel Dağıtım. Ankara

Kızıltepe, Z. (2004). Öğretişim. Merteks İç ve Dış Ticaret Limited Şirketi.

Smetana, J. G. (1981). Preschool children’s conceptions of moral and social rules. Child Development, 52, 1333- 1336.