Farklı olmak normaldir

ÇÜNKÜ BENZERLİKLERİMİZ FARKLILIKLARIMIZDAN ÇOK DAHA FAZLA..

Çocuklar büyüyor… Artık odak noktası sadece kendisi ve kendi istedikleri değil… Dünyanın kendisinin bir uzantısı olmadığını fark etmeye başladı… Bağımsız olma ve yenilikler keşfetme sürecinde hızla ilerlerken kucağında taşıdığı merak dolu sorular da aynı hızla artıyor… Her cümlesinin başında “Nasıl?” ya da “Niçin?” kelimesi var… Sorularının bir kısmı oyuncaklar ve nesneler hakkında olsa da çok büyük bir kısmı etrafındaki diğer insanlar hakkında…

• Niye onun saçı kıvırcık?
• Kenan’ın gözleri neden görmüyor?
• Ayşe’nin nasıl oluyor da iki annesi var?
• Ali’nin kulağındaki makine ne işe yarıyor?
• Toprak neden yürüyemiyor?
• Can güneşte çok kaldı diye mi o kadar kararmış?

Ve daha birçok soru…

Araştırmalara göre çocuklar 2 yaşından itibaren kendilerine benzemeyen kişileri fark etmektedir. Okul öncesi eğitim sürecine başladıkları dönem çocukların aynı zamanda kendilerinden farklı kişilerle de tanıştıkları dönem olmaktadır. Etraflarındaki kişileri saç rengine, göz rengine, boyuna, kilosuna ve ten rengine göre tanımlamaya başladıkları bu dönemde arkadaşlarını adlarından önce sıfatlarla anmaya başlarlar; sarışın Duru, esmer Osman, uzun boylu Beril, tombul Alp gibi… Aileler çocukların tanımlamalarını sağlıklı bir şekilde yönlendiremediğinde ise çocuklar kendisi gibi olmayanın normal olmadığı inancına kapılabilmektedir.

Okul öncesi dönem, çocukların farklılıkları fark edip kabul etmeye başladıkları, ailelerinin hoşgörü algısını benimsedikleri bir dönemdir. Çocuklara, farklılıkları kabul etme, kendisi gibi olmayan kişilere hoşgörü gösterme gibi becerileri kazandırmak için en uygun yaş aralığı 3-6 yaş arasıdır.

Ailelerin ve öğretmenlerin güvenilir, tehlikeli, güzel, çirkin, yakışıklı, tatlı gibi sıfatları kullanma biçimleri bir dönem sonra çocukların yargıları haline gelmektedir.

• Öğretmenim sürekli Kaan’ın kazağını çok beğendiğini söylüyor. Demek ki benim kazağımı çirkin buluyor.
• Babam güçlü insanların koşabildiğini ve yürüyebildiğini söylüyor. Demek ki tekerlekli sandalyedeki arkadaşım Asya zayıf biri.
• Arkadaşım Ayşe’nin iki annesinin olamayacağını söylüyor. Demek ki Ayşe bize yalan söylüyor.
• Annem geceleri erken uyumazsam polislerin beni alacağını söylüyor. Demek ki polisler güvenilmez insanlar çünkü beni ailemden ayırabilirler.

Yukarıdaki örneklerde görüldüğü gibi yetişkinlerin iyi niyetle söyledikleri cümleler 3-6 yaş arasındaki çocukların gerçeği olabilmekte ve farklılıklara hoşgörü göstermelerindense dışlamalarına ya da etiketlemelerine sebep verebilmektedir.

Çocukların soru sorduğu anlar kalıcı öğrenmenin gerçekleşmesi için yetişkinlere eşsiz fırsatlar sunmaktadır. Çocukların sorularına açıklayıcı cevaplar vermek, çocukların önyargı geliştirmelerine ve hoşgörü konusunda yetersiz bireyler olarak büyümelerine engel olacaktır.

Hoşgörülü çocuklar yetiştirmek için ipuçları…

• Dürüst olun: “Hepimiz aynıyız” demektense kişileri farklılıkları ile kabul etme konusunda çocuğunuzla konuşun. “Sen nasıl kıvırcık saçlıysan arkadaşın da sarışın…” “Erkekler de bale yapabilir…” “Arabalarla sadece erkekler oynamaz, arabalarla tüm çocuklar oynayabilir…” gibi cümleler kurmaya özen geösterin. Çocuğunuzun genelleme yaptığı durumları gözlemleyerek her seferinde genelleme içeren cümlelerini yeniden kurgulayın ve her şeyden önemlisi kendinizi de gözlemleyin… Kimbilir belki sizin de cümleleriniz genelleme içeriyordur…
• Merak duygusunu destekleyin: Çocuğunuzun merak dolu sorularını görmezden gelmeyin, soru sorduğunda konuyu değiştirmeyin. Sorduğu sorular sizi rahatsız da etse mümkün olduğunca net cevaplar verin. Sorulara kapalı, baştan savma cevaplar vermek ile çocuğunuza farklılıkların olumsuz ve yanlış bir durum olduğunu hissettirmiş olduğunuzu unutmayın.
• Seçenekleri genişletin: Çocuğunuza sürekli “erkekler futbol oynar, kızlar evcilik oynar” gibi cümleler kurduğunuz an cümlelerinizi şu şekilde değiştirin; “futbolu sadece erkekler oynar diye düşünsek de kızlar da futbol oynar…” gibi.
• Gurur duymasını öğretin: Çocuğunuzla aileniz ve kültürünüz hakkında konuşun. Her bireyin değerli olduğunu, hiç kimsenin hiç kimseden ten rengi, boyu gibi nedenlerle üstün olamayacağını anlatın.
• Çevrenizde farklılıklara yer verin: Etrafınızda sadece esmer, düz saçlı, sizinle aynı şekilde öğrenen kişiler olmasın. Bireysel farklılıkların ne kadar normal bir durum olduğunu çocuk ailesinin modellemesi ile öğrenir. Çocuğunuzun etrafında farklı gelişim gösteren çocukların olması, gündelik hayatta farklı kültürlerden gelen kişilerle iletişim kurması gibi durumlar çocuğunuzun hoşgörülü bir birey olarak büyümesini sağlayacaktır…

https://www.tolerance.org/sites/default/files/2017-06/beyond_golden_rule.pdf’ den yararlanılarak hazırlanmıştır.