Akran İstismarı nedir, ne değildir ?

AKRAN İSTİSMARI NEDİR? NE DEĞİLDİR? NELER YAPILMALI? NELER YAPILMAMALI?

“Akran İstismarı”… Sınıf ortamında birçok öğrenci anlaşmazlık veya çatışma yaşamaktadır. Bunların birçoğu erkek öğrencilerin birbirlerini sınama amaçlı saldırgan davranışları, kız öğrencilerin ise olumsuz sözel ifadeleri şeklinde ortaya çıkmaktadır. Eğer sınıfın içerisinde akranlarını istismar etme eğilimi olan bir veya daha fazla öğrenci varsa etkileşimler daha kaba ve şiddet içerikli olabilmekte ve sınıf içerisinde diğer arkadaşlarına göre daha pasif, kaygılı, güvensiz, kısaca potansiyel bir mağdur varsa istismarda bulunan öğrencinin hedefi haline gelebilmektedir.

Eskiden okullarda yaşanan akran istismarı “büyümenin doğal bir parçası” olarak değerlendirilirken son yıllarda yapılan araştırmalarla akran istismarının masum olmadığını, aksine yıkıcı sonuçlarının olabildiğini göstermiştir. Günümüzde akran istismarı; bir kişinin veya bir grubun başka bir kişiye uyguladığı, tekrarlayıcılığı ve sürekliliği olan, gücün sistematik olarak kötüye kullanılmasını içeren, zarar verici bir saldırgan davranışı olarak tanımlanmaktadır.

Kulaktan kulağa geçen, akran istismarı hakkında doğru bildiğimiz birçok yanlış vardır. Gelin, hep beraber doğru bildiğimiz yanlışlara göz atalım:

Okullarda çoğunlukla akran çatışması ile akran istismarını karıştırırız. Halbuki çok temel farklılıkları vardır:

• Normal akran çatışmasında güçler eşittir, arkadaşlık vardır.
• Normal akran çatışması arada sırada olur, ciddi değildir, kontrol ihtiyacı, kazanç arayışı yoktur.
• Normal akran çatışmasının sonunda öğrencilerde pişmanlık gözlemlenir, sorunları çözmek için çaba vardır, her iki çocuk da eşit duygusal tepki verir. Halbuki akran istismarında sadece mağdur olan çocukta olumsuz yoğun tepki vardır, akran istismarında bulunan çocukta pişmanlık gözlemlenmez.

AKRAN İSTİSMARINA KARŞI KORUYUCU ÖNLEMLER

Akran istismarı, mağdur olan öğrenci için son derece yıpratıcı bir deneyimdir. Akran istismarını önlemede bireysel ve aile düzeyinde alınabilecek önlemlerden kısaca bahsedelim:

Bireysel düzeyde alınabilecek koruyucu önlemler:

• Öğrencilerin girişkenlik düzeylerini arttırabileceği etkinliklere katılmalarını sağlamak
• Uygun baş etme yollarını geliştirmelerinde yardımcı olmak
• Sınıf ortamında herhangi bir öğrencinin dışlanmasına engel olmak

Aile düzeyinde alınabilecek koruyucu önlemler:

• Aile içerinde benzer davranışlara son vermek
• Okulla işbirliği yapmak
• öğrencinin sosyalleşebileceği ortamlarda bulunmasını sağlamak

AKRAN İSTİSMARINA NASIL MÜDAHALE EDİLİR?

Akran istismarına müdahale iki ayrı şekilde olmaktadır.

Öğrenci mağdur olan tarafsa:

• “Bunda üzülecek bir şey yok”, “benim zamanımda…”, “kendini savun, sen de aynısını yap.”, “bu işi bana bırak.” demeyin. Bu cümlelerden herhangi birini öğrenciye söylerseniz; öğrenciye verdiğiniz mesajlar şunlardır: “benimle dalga geçiyor”, “sorunumu yok sayıyor”, “benim de aynı yanlış davranışı göstermemi istiyor”, “beni o kurtaracak”…
• Akran istismarının belirtilerine karşı uyanık olun.
• Açık iletişim kurun, onu dinleyin ve o konuşurken onu yargılamayın!
• Okul idaresinin ve rehberlik servisinin olaydan haberdar olmasını sağlayın.
• Akran istismarına karşı durabilmesi için yeni beceriler kazanmasına destek olun.

Öğrenci istismar eden tarafsa:

• Hemen ona kızmayın. Çünkü kötü bir şey yaptığını bilmiyor, ailesinde birini taklit ediyor, arkadaşlarıyla iletişim kurmanın başka bir yolunu bilmiyor, sorunlu bir dönem yaşıyor ve saldırgan duygularını davranışa döküyor olabilir.
• Onunla sakince konuşun.
• Ailede benzer davranışları sergileyen varsa bu davranışların durmasını sağlayın.
• Okul idaresinin ve rehberlik servisi ile iş birliği yapın.
• olumlu davranışlarını pekiştirin ve ödüllendirin.

AKRAN İSTİSMARINA MÜDAHALE EDERKEN NELER YAPILMAZ?

Akranlarını istismar eden bir öğrenciye yetişkin de şiddet uygularsa sorun çözülmez aksine başka bir istismar türü uygulandığında öğrenciye olumsuz rol model olunur.

Akran istismarı yüzünden mağdur olan öğrenci asla yalnız bırakılmaz. “Bu senin problemin, kendin çözmelisin” denilmez. Eğer kendisi halledebilseydi ne mağdur olurdu ne de akranları tarafından istismar edilirdi…

Akran istismarı ile “superman” gibi tek başına mücadele edilmez. Mümkün olan en kısa sürede alanında uzman kişilerden destek istenir.

Size akran istismarı hakkında detaylı bilgi vermeye çalıştık. Bu yazıyı sonuna kadar okuduğunuzda akran istismarının ne demek olduğunu, akran istismarı konusundaki doğru bilinen yanlışları, akran çatışmasıyla ne gibi farklılıklarının olduğunu, nasıl koruyucu önlemlerin alınabileceğini, mağdura ve akran istismarına uğrayan bir öğrenciye yaklaşımın nasıl olacağını ve akran istismarı ile karşılaşıldığını neler yapılmaması gerektiğini öğrenmiş oldunuz. Bir sonraki yazımda görüşmek üzere kendinize iyi bakın…

Kaynak:

GÜVENİR, Taner (2009). Okulda Akran İstismarı.Kök Yayıncılık

Bingül UZEL
Uzm. Psikolojik Danışman
bingul_1986@hotmail.com