Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu

DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU (DEHB)

Toplumumuzda yaramaz çocukların tanımlarken hemen hiperaktif diyoruz.  Bu yeni moda psikolojik terimleri günlük hayatımızda olur olmaz yerde kullanma merakımızdan kaynaklı olsa gerek. Halbuki DEHB tanı ölçütleri tedavisi olan ve toplumda yaygın görülen klinik bir rahatsızlıktır.

DSM 5’e göre Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu’nun belirtileri nelerdir?

*DSM–5’e göre;

Dikkat eksikliği olan kişi:

Detaylara dikkat etmez, sürekli hata yapar,

Dikkatini korumada sıkıntı yaşar,

Dinlemez görünür,

Verilen komutları izlemede güçlük çeker,

Organizasyon sorunu yaşar,

Yoğun düşünme gerektiren işlerden kaçınır ya da bu işleri yapmaktan hoşlanmaz,

Eşyalarını kaybeder,

Dikkati kolayca dağılır,

Günlük işlerini unutur.

Hiparaktivite-dürtüsellik

Durduğu yerde duramaz; elleri, ayakları kıpır kıpırdır,

Uzun süre aynı yerde oturmada sıkıntı yaşar,

Çocukken koşar ya da tırmanır, yetişkinken yerinde duramaz,

Sessizce bir şeyle meşgul olmada sıkıntı yaşar,

Motor takılmış gibi veya düz duvara tırmanırcasına hareketlidir,

Çok konuşur,

Karşıdaki kişi sorusunu bitirmeden cevabı yapıştırır,

Bekleme gerektiren ya da sırayla yapılan işlerde sıkıntı yaşar,

Başkalarının sözünü keser

Her ikisi birden yaşanıyorsa iki gruptaki bulgulara birarada rastlanabilmektedir.

DEHB teşhisi konulabilmesi için yukarıda sıralanan belirtilerin çocuklarda 6 ya da fazlası, 17 yaş sonrası için en az 5 belirti olmalıdır. Ayrıca belirtilerin arada bir ortaya çıkması tanı için yeterli değildir.  Belirtiler birçok ortamda ve çok sayıda kendini göstermiş olmalıdır.

DEHB olan çocuklarda beraberinde başka sıkıntılar da görülebilir. Davranış bozukluğu, tik bozukluğu, yalan söyleme, kaygı bozukluğu gibi…

Yapılan istatistiklere bakıldığında okul çağı çocuklarının %5-6 oranında ve erkeklerde kızlardan daha fazla görülmektedir. Ülkemizde tanılanmamış çocuklar olduğunu da düşünürsek bu oran artacaktır.

Nedenlerine baktığımızda genetik faktörler baskın olarak karşımıza çıkar. Bunun yanı sıra hamilelik ve doğum sırasında yaşanan bazı olumsuzluklar da etken olabilmektedir.

DEHB tanısında öğretmenlerin rolü çok önemlidir. Çünkü DEHB okul başarısını olumsuz etkilediği için bu öğrenciler öğretmenleri tarafından çabuk farkedilir. Bu noktada özellikle anasınıfı ve ilkokul öğretmenlerimize büyük görev düşmektedir. Bu konuda aileyi bilgilendirip öncelikle okulun psikolojik danışma ve rehberlik servisine yoksa ilgili yerlere yönlendirmeleri önemlidir. Tedavi sürecinde aileye destek olmak da tedavinin bir parçasıdır. Çünkü bazı aileler durumu kabullenmekte güçlük yaşayabilir. Aynı zamanda uzman bir hekimin başladığı ilaç tedavisini bile yan etkilerinden dolayı kabul etmeyen aileler var. Bu konuda ailelerin hassasiyetini anlıyor ve görüşmelerimi buna göre şekillendiriyorum. İlaç kullanırken ve kullanmazken çocuklarınız için artıları eksileri gözden geçirin diyorum. Zira tedavi edilmeyen DEHB’nin daha büyük problemler doğurabileceğini sosyal anlamda yalnız kalan çocukların farklı doyum alanları arayabileceğini düşünmekteyim. Tabii ki kullanılan ilaçlar kontrollü olmalıdır. Bir diğer tedavi yöntemi de bilişsel davranışsal terapiler ve bu konuda da uzman kişilerden yardım almak gerekmektedir.

AİLELER İÇİN ÖNERİLER

Öncelikli olarak ailelerin durumu kabul etmeleri ve süreci düzenli takip etmeleri gerekmektedir.

DEHB ile ilgili kulaktan dolma bilgilerle hareket etmek yerine uzman desteği alınmalı ve DEHB ile ilgili detaylı araştırmalar yapılmalıdır. Bu konuda kitaplar okumak, dergilerdeki yazıları takip etmek, internet ortamında güvenilir siteleri takip etmek gibi… Mesela rehberlikservisi.netJ

Çocuklarının eğitimi ile alakalı olan kişiler ile sık sık görüşülmeli ve işbirliği içinde olunmalıdır.

Çocuklarına net kurallar ve yönergeler vermek de dikkat edilmesi gereken bir diğer husustur.

Yine çocuklarının olumlu davranışlarına odaklanmak ve onlara olumlu cümleler kurmak gerekmektedir.

Ailelerin genel anlamda yaptıkları hatalardan biri de çocuklarının başarabilecekleri konularda bile onlar adına sorumluluk almaktır. Bu konuda dikkat edip çocuklarına başarabileceği sorumluluklar vermelidirler.

DEHB tanısı konmuş çocuklarımızı spora ve sosyal aktivitelere yönlendiririm genelde aileler bu öneriyi da dikkate alabilirler.

Önemli konulardan biri de yıpratıcı olabilecek bu süreçte çocuklarınıza karşı anlayışlı, özverili ve destekleyici olabilmektir. Bu yüzden de kendinize de zaman ayırmayı ihmal etmesinler.