Ergenlerde kendine zarar verme davranışı

ERGENLERDE KENDİNE ZARAR VERME DAVRANIŞI

Kolları jiletle çizme (faça atma), duvara/kapıya/cama yumruk atma, bedenin çeşitli yerlerine yara açma gibi davranışlar, ergenlerde sık görülen kendine zarar verme davranışları arasında sayılmaktadır. Eğer kişi kendine zarar vermeye yönelik davranışı sürekli tekrarlıyorsa, bu davranıştan önce yoğun bir gerilim duygusu içerisindeyse, deneyimlediği fiziksel acıyla beraber rahatladığını ifade ediyorsa ve etiketlenme korkusuyla kendine zarar vermenin izlerini gizliyorsa yaptığı bu davranışlar yumağı “kendine zarar verme davranışı (KZVD)” olarak adlandırılmaktadır.

Kendine zarar verme davranışının 12-15 yaş aralığında başladığı ve genç yetişkinlik ile ergenlik döneminde daha yoğun rastlandığı bilinmektedir. Sık görülen kendine zarar verme davranışları; kendini kesme/ısırma/yakma/tırnaklama, saç koparma, kendine/Sert bir yere vurma, yaraların iyileşmesine kasıtlı olarak engel olma ve zararlı madde içme davranışlarıdır. Ergenler yaşadığı boşluk duygusundan, depresyon ve gerçekçi olmayan duygulardan uzaklaşmak, rahatlama duygusuna sahip olmak ve duygusal acıları bastırmak için kendilerine zarar verirler. Bir başka ifadeyle düşüncelerini, hislerini kelimelere dökmekte zorlanan gençler, duygusal gerilimlerini, fiziksel rahatsızlıklarını, çektikleri acıları, kendilerine olan güvensizliklerini ya da eksik güvenlerini kendilerine zarar vererek gösterirler. Ergenlerde KZVD geçici bir sıkıntı dönemini temsil ediyor ve ciddi bir risk taşımıyor olabileceği gibi psikolojik sorunlarla da ilgili olabilmektedir.

Bu nedenle bu davranışı sergileyen bir bireyle karşılaşıldığında konunun ciddiyetle dikkate alınması ve gerekli yönlendirmelerin yapılması oldukça önemlidir. Çoğunlukla benlik algısı düşük bireylerde gözlenir. Benlik algısını düşüren en önemli etkenlerden birinin de aile içi çatışmalar ve aile dinamiğinde yaşanan sorunlar olduğu göz önüne alındığında, kendine zarar verme davranışı olan ergenlerin ailelerinde de sistemik sorunlara daha fazla rastlamak beklenen bir bulgudur. Bu nedenle kendine zarar veren davranışları olan ergenlerle çalışırken ergenin ailesi de değerlendirilmeli ve sürecin bir parçası olmaları konusunda cesaretlendirilmelidirler.

KENDİNE ZARAR VERMEKLE İLGİLİ YANLIŞ BİLİNENLER

Kendine zarar vermek başarılmamış bir intihardır:
Kendine zarar vermek, sessiz bir yardım çığlığıdır. KZVD, ölümle değil yaşamla ilgilidir. Hayatta kalabilme ve çektiği acılara tahammül edebilme adına kişinin geliştirdiği oldukça sağlıksız bir savunma mekanizmasıdır.

Kendine zarar vermek sadece dikkat çekmek
için yapılır:
Kendine zarar vermek kişinin derin ve büyük bir acıyla baş edebilmek için kullandığı bir yöntemdir. Dikkat çekmek için yapılmadığı bu tür eylemlerin gizli yapılmasından ve izlerinin gizlenmeye çalışılmasından anlaşılabilir.

Kendine zarar vermek çılgınlık işaretidir:
Kendine acı vermek üzüntü ve acı çekmenin işaretidir. Bir şeylerin gerçekten yolunda gitmediğini göstermek için çaresiz denemelerdir

Kendine zarar veren kişi başkaları için de tehlikelidir:
Kendine zarar veren kişi öfkesini kendisine yöneltmekte ve kendisini yaralamaktadır; başkalarına zararı yoktur. Kendine zarar verme davranışını olan ergene nasıl davranılmalıdır? Sakin ve şefkatli bir ses tonunuzun olması, göz temasını kurmanız, cümlelerinizin yapıcı olması oldukça önemlidir. Ergenin yaptığı davranışının kendisi ve diğer insanlar üzerindeki etkisini göstermek ve yaraları konusundaki endişelerinizi dile getirmek bireyi rahatlatacaktır. Taktığı maske ne olursa olsun kendine zarar veren kişi çok derinden acı çekmektedir, korkmaktadır ya da öfkelidir. Kendine zarar vermek oldukça duygusal bir konudur ve bu davranış aslında ergenin duygularını ifade etmekte ya da dışa vurmakta güçlük çektiğine işaret etmektedir. Konuşmak istemiyorsa zorlamamak, konuşmak istediğinde hazır olduğunuzu dile getirmek ergenin kendisini daha iyi hissetmesini sağlayacaktır.

Eğer okul ortamında kendine zarar veren bir öğrenciye denk gelirseniz sorgulamadan, nötr kalmaya dikkat ederek pansumanını yapmak, idare ve rehberlik servisiyle durumu paylaşmak, aşırı tepkiler vermemek, diğer öğrencilerin olay hakkında yorum yapmasını engellemek ve ilgili kişilere yönlendirmesini yaptıktan sonra süreci takip etmek kendine zarar veren öğrenciye yapılacak en büyük yardımdır.
Kısaca…

Ergenlerde KZVD’nin gözlenmesi ve erken belirlenmesi, davranışın tekrarının önlenmesine ve davranışın şiddetinin azaltılmasına yardımcı olacaktır. KZVD’nin tanıtılması, bu davranışlara ilişkin farkındalığın arttırılması, ergenlerin artan risk alma davranışlarına dikkat edilmesi ve benlik saygısını yükseltmeye dönük çalışmalar okullarda KZVD’nin azalmasını sağlayacaktır.

Kendine zarar verme, bilinçli, seçilmiş, kasıtlı bir İNTİHAR DENEMESİ DEGİLDİR. Bu konuda özel eğitimli uzmanlarca tedavisi gerekir. Gerekli tedavi adımları atılmazsa, gerekli başka alternatifler, daha sağlıklı başa çıkmak metotları terapilerle öğretilmezse çok daha ciddi sonuçlar ortaya çıkabilir.

Bingül UZEL
Uzm. Psikolojik Danışman
bingul_1986@h

KAYNAKLAR
 Kids Help. http://www.kidshelpphone.ca/Kids/InfoBooth/Feelings/Self-Injury/Helping-a-friend.aspx
 Oktan V (2014). Ergenlerde Kendine Zarar Verme Davranışının Risk Alma Davranışı ve Benlik Saygısı Açısından İncelenmesi. Eğitim ve Bilim, TEDMEM Cilt 39 (2014) Sayı 175 183-191.
 Ögel K, Aksoy A (2006). Kendine Zarar Verme Davranışı Raporu. Yeniden Yayın no:18, İstanbul Portzky G, Van Heeringen K (2007). Deliberate self-harm in adolescents. Curr Opin Psychiatry 20:337-342.