Bilişsel Davranışçı Terapi Nedir? Davranışçı Terapiler Nelerdir?

Bilişsel Davranışçı Terapi Nedir? Davranışçı Terapiler Nelerdir?

Bilişsel davranışçı terapi hem bilişsel (düşünsel süreçlerin tümü) hem davranışsal prensip ve metotları kullanan nispeten kısa süreli bir terapidir. Diğer tüm psikoterapiler ile kıyaslandığında en çok ampirik araştırma desteğine sahip olan terapi olduğu görülmektedir.

Temelde davranışçı terapiler üç farklı nesil olarak karşımıza çıkarlar. Birinci nesil davranışçı terapiler, bilişsel kısmı içermeyen salt davranışçı akımdan doğan terapilerdir. İkinci nesil ise akılcı duygusal davranışçı terapi, kognitif terapi gibi çeşitleri barındıran bilişsel süreçleri de dahil etmiş olan terapilerdir. Üçüncü nesil davranışçı terapiler ise varoluş, bireysel değerler, erdemler gibi farklı kavramları da terapi sürecine dahil etmiş olan kabul ve kararlılık terapisi, bilinçli farkındalık temelli kognitif terapi, bilişsel varoluş terapisi, diyalektik davranışçı terapi, metakognitif terapi gibi terapilerdir.

İkinci ve üçüncü nesil bilişsel davranış terapilerini ayırt eden en temel noktalardan bir diğeri ise danışana bakış açılardır. İkinci nesil terapiler daha medikal bir modeli benimsemek ile birlikte danışana problemli ve sorunlu bakmakla birlikte onu düzeltmeye çalışırlar. Üçüncü nesil terapiler ise medikal modelden uzaktırlar ve danışana daha çok güç verirler, onun sorunlu olduğu ön kabulünü reddederler.

Bilişsel davranışçı terapiler bu farklı yaklaşımları içinde barındırmasına rağmen ortak paydalardan söz edilebilir. Bunlardan ilki terapist ve danışan arasında dayanışma ve birliktelik temelli ilişki oluşudur. Terapist ve danışan terapi yolculuğunda beraber seyahat ederler ve danışan tüm süreçten haberdardır. Terapist şeffaf ve bolca bilgi veren bir tutuma sahiptir.

İkinci olarak bilişsel davranışçı terapiler psikolojik rahatsızlığın bilişsel süreçlerden kaynaklandığını varsayarlar. Değişimde odak noktaları bilişsel süreçlerdir. Bununla ilintili olarak da bilişsel süreçlerdeki değişimin sonuç olarak beklenen duygu ve davranış değişikliğini doğuracağı varsayımına sahiplerdir.

Son olarak da genelde zaman sınırlaması ve daha keskin hedefler içerirler. Belirli süre içerisinde eğitimsel özellikleri de önemli ölçüde olan bir müdahale planı içerirler.

Bilişsel davranışçı terapistleri sanılanın aksine diğer yaklaşımlara göre daha çok donanım sahibi olmaları gerekmektedir. Terapistin eğitim düzeyi, bilgi, beceri ve algılama yetisi yüksek olmalıdır çünkü terapistin terapi sürecinde aktif olması, süreci yönetebilmesi, danışana çeşitli yaşam deneyimleri ve becerilerini sunabiliyor olması beklenmektedir.

Bilişsel davranışçı terapilerin yüzeysel ve basit oldukları iddia edilmektedir. Deneyimli bir terapist için durum böyle değildir. Bilişsel davranışçı terapiler farklı alanlardaki örüntüleri bulmaya yönelik çalışmalar yapmaktadır ve bu örüntüleri ele almaktadır.

Ayrıca bu terapilerin pozitif düşün pozitif olsun gibi bir ilkeden ibaret olduğu da iddia edilmektedir. Ancak bu durum kognitif terapi için biraz geçerli olmakla beraber diğer terapi çeşitleri için geçerli değildir. Özellikle üçüncü nesil bilişsel davranışçı terapiler insan gerçekliklerini kabul etmek, kucaklamak ve negatif diye ötekileştirilen duyguların da temel birer insan gerçekliği olduğunu savunur.

Fuat Can Çalışkan
Uzman Psikolojik Danışman
caliskan.fuatcan@gmail.com

Kaynaklar:
Leahy, R. L. (2002). Clinical advances in cognitive psychotherapy: Theory and application. Springer Publishing Company.
Leahy, R. L. (Ed.). (2006). Contemporary cognitive therapy: Theory, research, and practice. Guilford Press.
Leahy, R. L. (Ed.). (2006). Roadblocks in cognitive-behavioral therapy: Transforming challenges into opportunities for change. Guilford Press.
Sharf, R. S. (2015). Theories of psychotherapy & counseling: Concepts and cases. Cengage Learning.