Merhaba Okul

MERHABA OKUL

‘Daha önce bulunmadığınız yeni bir ortamdasınız, evde üç beş kişiyken burada en az 10 kişi var, sınıftan çıktığınızda bulunduğunuz yere geri dönüp dönemeyeceğiniz konusunda bile en ufak bir fikriniz yok. Bu gün aileniz tarafından en az bir aydır büyük gün olarak ilan edildi. Birçok yeni eşya alındı ve sırf bu gün için aileniz bile çok heyecanlı ve kaygılı gözüküyor. En kötüsü gireceğiniz sınıfınızda anneniz yani en güvendiğiniz varlık olmayacak.’

Yukarıdaki yazıyı kendi okul hayatımızın ilk günündeki ruh halimizi özetlemek amacıyla oluşturdum. Bunu çocuğumuzun bakış açısını unutmuş olma ihtimalimize karşı bir kısa hatırlatma olarak değerlendiriniz.

Okula uyum süreci çocuğumuz için sadece bir binaya ve öğretmenine uyum anlamı taşımaz. Bu süreci sağlıklı yürütebilmek çocuğunuzun değişim ve yeniliklerle baş etme ihtiyacıdır. Derslerle alakalı zihinsel aktiviteler bir yana, yeni bir ortama girme, sınıfını bulma, yabancılarla tanışma, yemek için nereye gidilmesi gerektiğini keşfetme, ellerini yıkayacağı yeri bulma, okul kurallarını öğrenme, kişisel disiplini geliştirme, grup projelerinde yer alma gibi deneyimler söz konusudur. Evin bildik, rahat ve zihinsel açıdan daha az yorucu ortamında anneyle birlikte yaşamaya alışan çocuğa bu, ürkütücü bir deneyim gibi gelebilir.

Korkular ve kaygılar insani şeylerdir ve insanoğlu bilinmeyeni çok olan ya da sürecin işleyişi hakkında hiç bilgisi olmadığı konularda korku ya da kaygı tepkileri verir. Doğal bir tepki olarak gerileme ‘regresyon’ gösterir. Bu ağlama, titreme, iştahsızlık, mide bulantısı şeklinde kendi gösterebilirken kimi çocuklarımız için tamamen bir pazarlık aracı olarak kullanılabilir: ‘Çıkışta sinemaya gideceksek okula giderim.’

Bu konuda sizlere bir bilgilendirmeyle beraber birkaç pratik öneride bulunmak istiyorum.

Çocuğun okula alışmasında ve uyum sağlamasında etkili olan başlıca faktörler şunlardır:

• Anne – çocuk arasındaki ilişki türü: ‘Çocuğum bensiz bir şey yapamaz, ben yanında olmadığımda ya ona bir şey olursa, sınıfta bile yanında olmam lazım, olumsuz bir şey yaşarsa başa çıkamaz ben çok iyi biliyorum’ şeklindeki iç konuşmalarınız hakkında çok dikkatli olmanızı öneriyoruz, çünkü çocuğunuzla olan ilişkide mutlaka bunların etkisinde kalırsınız.
• Çocuğun kişilik yapısı: Özgüveni, kaygılı bir kişilik yapısına sahip olması/olmaması, anneye bağımlı olması ya da anne ile alakasız gibi durması, sosyal gelişim düzeyi, içedönük/ dışadönüklük özelliklerinin her çocukta farklılaştığını bilmemiz gerekmektedir.
• Çocuğun daha önce bir okul öncesi deneyiminin olmamış olması ya da olumsuz bir deneyimin onda etki bırakmış olması: Bu ön yaşantıların çocuğun hayatında çok önemli olduğunun farkına varalım. Her tecrübe değerli ve etkilidir, saygı duyulması ve anlamaya çalışılması gerekir.
• Okula başlayan çocuğun kendinden küçük bir kardeşi var mı? Eğer varsa çocuk kendi okuldayken kardeşinin annesiyle bire bir kalacağını ve çok mutlu vakit geçireceğini düşünüyor olabilir. Bu türden kardeş kıskançlıkları sık görülebilen durumlardır.
• Çocuğun okul kavramı ve okul ortamı hakkında kafasında soru işaretleri olması: Okul konusunda evde konuşulmaması ya da az konuşulması, ebeveynin okulla ilgili bir takım olumsuz anıları hakkında konuşmalar yapmış /yapıyor olması çocuğun okulla ilgili düşüncelerini olumsuz etkiler.

Okula uyum konusunda çocuğumuza nasıl yardım edelim?

• Okulla ilgili doğru bilgileri çocuğunuza verin. Okulda neler yaşayacak, onu korkutmadan ve kendi kaygılarınızı anlatımlarınızın içine katmadan, okulun işleyişini öğretmeninin neden sınıfta olduğunu, arkadaşlarının onunla aynı aşamada olduğunu, yaşlarının birbirleriyle uyumlu olduğunu, okul sürecinde çok güzel çalışmalar yapacağını önceden anlatmanız çok yararlı olacaktır. Bu anlatımlarınızı çocuğunuza somut hale getirmek amaçlı internetten okulda yapılan güzel çalışmaların görsellerini gösterebilir, okumayı yeni öğrenen bir çocuğun kitap okuma videosunu izletebilirsiniz.
• Çocuğun gideceği okulu önceden görmesi sınıf ortamında bulunması önemlidir. Bu nedenle biz yeni başlayan öğrencilerimize normal okul açılış tarihinden önce kısa bir ön uyum süreci başlatırız. Çocuklarımız sınıflarına gelir, okul ortamı hakkında bilgi sahibi olur, öğretmeni ve arkadaşları ile tanışır.
• Birlikte evden çıktığınızda, çocuğunuza sakin, gerginlikten uzak ve mutlu görünmeye dikkat edin. Okul başlangıcı hem anne baba hem çocuk için belirli bir düzenin sona erip yeni bir düzen kurulmasının ilk adımıdır. Bu durumda her iki taraf da heyecanlı olabilir. Ancak bu tatlı heyecanı bir kaygı durumuna döndürmemek bizim elimizdedir.
• Çocuğunuz onu bıraktığınız anda tedirgin görünmeye başlayabilir, bu durumda kendini iyi hissedeceğini, her şeyin yolunda gideceğini ona gülen gözlerle anımsatın. Sizin enerjiniz ona bire bir geçecektir. Okul içindeki ortamı konusunda daima pozitif olun. Diğer çocukların dostça davranacaklarını, birçok arkadaşı olacağını, öğretmenin onun kendi sınıfında olmasını sabırsızlıkla beklediğini söyleyin.
• Ebeveynin çocuğun yaşadığı korku ya da kaygıyı dinlemesi, çocuğunu anlamaya çalışması onunla aynı göz hizasında olarak iletişim kurması ve onu anladığını çocuğuna hissettirmesi önemlidir. Ağlaması durumunda asla gözyaşlarıyla ilgili olumsuz bir söylemde bulunmayın. Sabırlı olun ve öfkelenmeyin.
• Vedalaşma aralarını uzun tutmamanız çocuğunuzun duygularını kontrol etmesi konusunda yardımcı olacaktır.
• Anne babanın okul konusunda teşvik edici konuşmalar yapmaları, okulla ilgili güzel ve heyecan verici anılarından söz etmesi ancak bunu direkt olarak çocuğa anlatmaktan ziyade kendi aralarında konuşmaları ve çocuğun bu sohbete şahit olmasını sağlamaları gerekir.
• Okulun ilk günlerinde çocukla birlikte okula gitmek, teneffüs aralarında onunla görüşmek ve çok iyi zaman geçirdiğini ve bundan dolayı çok sevindiğini söylemek çocuğun beyninde okulun doğru kodlanmasını sağlar. Burada kullanacağımız teknik şekillendirmedir.

Burada dikkat edilmesi gereken nokta teneffüs aralarında görüşme halini kademe kademe azaltarak bir süre sonra sadece öğle arası sonra sadece çıkışlarda alacak şekilde şekillendirmektir. Aksi halde çocuğumuz okul ortamında sürekli anne-babasını görmeye alışabilir ve bırakmak istemeyebilir.

1.Şekillendirmede esas olan, ilk üç gün boyunca her teneffüs görüşünüz.

2. İkinci üç gün bir teneffüs görüşüp bir teneffüs bir işinizin çıkması durumunu çocuğunuzla önceden konuşmanızdır. Bu konuşmayı yaparken diğer teneffüs tekrar çocuğunuzla görüşmeye geleceğinize dair söz vermeniz gerekebilir. Sözünüzü tuttuğunuzu gördükçe çocuğunuz size güvenmek konusunda sorun yaşamayacaktır.
3. Üçüncü 3 günde ise sadece öğle aralarında çocuğunuzla görüşmeniz onu rahatlatacaktır.
4. Dördüncü 3 günde sadece bırakma ve alma zamanlarında beraber olunuz.
5. Beşinci 3 günde servis ile dönecekse mutlaka servisten indiğinde onu karşılayacak biri olacağını söyleyiniz.

• Uyum güçlüğü yaşayan çocuklarla ilgili mutlaka öğretmenin ve okulun desteğinin alınması gerekir. Öğretmen-veli iş birliğinin çocuğumuzda istenilen davranışı geliştirme konusunda son derece yardımcı olduğu unutulmamalıdır.
• Okul başladıktan 10 gün sonra hala güçlükler yaşanıyorsa ve tik, tırnak yeme, alt ıslatma, kekemelik gibi bazı belirtiler de eşlik ediyorsa, mutlaka uzmana başvurulmalıdır.

Rabia Rümeysa Özen
Psikolojik Danışman
rabiarumeysa93@gmail.com

KAYNAKÇA
karabaglarram.meb.(2017) Aile eğitimi 1.sınıflar okula uyum.  Karabağlar Ram Tıkla adresinden 20.08.2017 tarihinde alıntılanmıştır.
Yalom, I.D.(2014). Okulçağı çocuklarının terapisi. Prestij Yayıncılık.
Kazdin, A.E.(2015). A’dan z ye pozitif çocuklar yetiştirme. Yakamoz Yayıncılık.