Yaygın Gelişimsel Bozukluk

Otizm

Sosyal etkileşim, sözel ve sözel olmayan iletişim, ilgi ve etkinliklerdeki sınırlılığı erken çocukluk döneminde ortaya çıkan ve bu özellikleri nedeniyle özel eğitim hizmetlerine ihtiyacı olan bireylerdir.

Rett Sendromu

Çocuk psikiyatrisinde ağır mental reterdasyon ve otizme benzetilmesi nedeni ile en fazla yanlış tanı olan hastalık grubudur.

Çocuk Dezintegratif Bozukluğu

3 yaşından sonra çocukların dil, sosyal işlev ve motor becerilerinin gelişiminde gecikmeler olarak görülen ve ender rastlanan bozukluktur.

Atipik Otizm

“Atipik yaygın gelişimsel bozukluk” olarak da isimlendirilen bu grup, tam olarak tanısal ölçütleri karşılamayan ama otistik belirtiler de gösteren bir gruptur.

Asperger Sendromu

Çocukluk çağında ortaya çıkan genetik geçişli bir sorundur. Sendromun ana belirtisi aşırı içe kapanıklılık durumudur. Tekrarlayıcı davranışlar, tekdüze bir konuşma, belli bir konuya abartılı ilgi diğer önemli belirtilerdir. Hastalık, 3-4 yaşlarından sonra yavaş yavaş fark edilebilir.

Nasıl Fark Edilirler?

• Görsel uyarılara karşı tepkisiz kalıp ışıktan rahatsız olabilirler, karanlıkta daha rahat edebilir, parlak ve dönen cisimlere çok uzun süre bakabilirler.
• Acıyı, sıcağı, soğuğu fark edemeyebilir ya da aşırı duyarlı olabilirler.
• Dokunulmayı reddederler.
• Büyük, küçük kas-motor becerilerinde zayıflık olabilir.
• Hiperaktif veya hipoaktif motor davranışları görülebilir.
• Anneye bağımlı olmayabilirler.
• Sevgi-güvende olma isteği görülmeyebilir.
• Zamanlarının çoğunu tek başına geçirirler.
• Karşılıklı iletişim önemli değildir.
• Oyunlara katılmazlar.
• Temel duyguları ifade edemediğinden, karşılıklı iletişim kurmayıp bağırma, vurma, çığlık atma gibi davranışlar görülür.
• Hiç konuşmama, anlamsız konuşma, ekolali konuşma, zamirleri karıştırma-gramer bozukluğu, stereotipik ve yineleyici dil, kelimeleri kendine özgü kullanma görülebilir.
• Davranışsal problemler ve duygusal güçlükler görülebilir.

Davranışsal Problemler:

• Öfke nöbetleri (kendine-çevresine).
• Stereotip hareketler (kendiliğinden başlayan).

Duygusal Güçlükler:

• Özel korkular (sudan-ayağını sıkan ayakkabıdan).
• Tehlikelerin farkında olmama (yüksek duvarda yürüme).
• Nedensiz gülme-ağlama.
• Değişiklere karşı tepki gösterme (sevinç çığlıkları-öfke nöbetleri).
• Otobüs hareket saatleri-sayıları ezberleme (görsel yetenek).
• Kendi kendine okuma yazma öğrenebilir, genelde okuduklarını anlayamazlar.
• Erken gelişmiş kavramsal görsel-motor yetenekleri olabilir.
• Zihinsel engeli, görme engeli, işitme engeli, epilepsi gibi bozukluklarla birlikte görülebilir.
• Konuşulanın sınırlı bir kısmını anlarlar.
• Çok nadir “evet” ve “hayır” kelimelerini kullanırlar.
• Asla yalan söylemezler.
• Eş anlamlı kelimeleri kullanmazlar.
• Zıt anlamlı kelimeleri karıştırırlar.
• Hayal etme, yaratıcılık, empati, taklit becerileri yoktur.
• Yalnızlıktan hoşlanırlar.
• Bir nesneye bağımlılık gösterebilirler.
• Nesneleri amacına uygun kullanamayabilirler.

Örneğin, arabayı ters çevirip tekerleklerini döndürürler.

• Tepkileri abartılıdır.
• Dikkat alanları dardır.
• Genelde yeme ve uyku problemleri vardır.
• Enstrüman çalma-kuvvetli hafıza-mekanik oyuncakları söküp takma gibi özel beceriye sahip olabilirler .
• İnisiyatif kullanamazlar.
• Kendilerinden üçüncü tekil şahıs olarak söz edebilirler.

Öğretmene Öneriler

• Öğrencinin eğitim göreceği sınıf, öğrenciye önceden tanıtılmalıdır.
• Erken yaşta eğitime başlanmalıdır.
• Eğitime başladığında öğrencinin yaptıkları ve yapamadıkları belirlenmelidir.
• Uygun eğitim programı belirlenerek eğitime geçilmelidir.
• Çocuğun gelişim seviyesine uygun sınıf ortamı düzenlenmeli ve materyaller seçilmelidir.
• Eğitime yeni başlandığında taklit, yönerge takip, eşleme, iletişim ve sosyal beceriler çalışılmalıdır.
• Sosyal becerilerden göz teması kurma, tanımadığı kişilerle selamlaşma-vedalaşma ve ilk kez girdiği ortama uyum sağlama becerileri öncelikli çalışılmalıdır.
• Okula gelirken bağımlı olduğu nesneyi yanında getirmesine izin verilmelidir.
• Aile ile işbirliği içinde çalışılmalıdır.
• Çocuğun davranışları ile ilgili anekdot tutulmalıdır.
• Sınıfta ilk üç sıradan birine oturtulmalıdır (duvar kenarı, yanına onu kontrol edebilecek biri olmalı).
• Çocuğun yanında olumsuz davranışları ile ilgili asla konuşulmamalıdır.
• Konuşurken cümlesi tamamlanmamalıdır.
• Kendi işlerini kendisinin yapması için fırsat tanınmalıdır.
• Konuşmuyor diye söz hakkı vermemezlik edilmemelidir.
• Yazılı ve sözlü yoklamaları test tipinde ya da “evet”, “hayır” şeklinde yapılmalıdır.
• Çizgisiz defteri geniş aralıklar çizdirerek kullandırılmalıdır.
• Soru cümlelerinin satırları geniş olmalıdır.
• Düzgün yazmaya zorlanmamalıdır.
• Öğretilecek bilgiler görsellerle sunulmalı ve somutlaştırılmalıdır.
• Dikkatleri dağıldığı için belli aralıklarla sınıftan çıkmasına izin verilmelidir.
• Teneffüslerde yanında onu gözetecek birinin olmasına dikkat edilmelidir.
• Özel yetenekli derslerinde sınıf dışına çıkarılmamalıdır.
• Sınıftan çıktıktan sonra tekrar sınıfa döneceği öğretilmelidir.
• Sınıftaki diğer öğrenciler ile işbirliği içinde çalışılmalıdır.
• Acıma duygusu ile yaklaşılmamalıdır.
• Diğer çocuklara uygulanan kurallar ona da uygulanmalıdır.
• Dikkatini toplamak için “Bana bak” komutu verilerek çenesinden tutulup bakması sağlanmalıdır.
• Kısa komutlarla net sınıf kuralları konulmalıdır.
• Yapabileceği görevler verilmelidir.
• Olumlu her davranışı ödüllendirilmelidir.
• Geri dönütler için uzun süre geçebilmekte bu yüzden sabırlı olunmalıdır.
• Kokuya karşı duyarlı olduklarından, öğretmenler öğrencinin duyarlı olduğu kokuları tanıyıp bu konuda önlem almalıdırlar.
• Sen – ben zamirleri çalışılmalıdır.
• Dün, bugün, yarın, önce, şimdi, sonra, gün, ay, yıl, mevsim gibi sıralamalar çalışılmalıdır.
• Etkinlik başlatma ve sonlandırma becerileri çalışılmalıdır.
• Soyut sözcükler, mecaz kelimeler, deyimler, atasözleri derslerde kullanılmamalıdır.

Anne Babaya Öneriler

• Çocuğun otizmli olduğu öğrenildiğinde zaman kaybetmeden bir uzmana (psikolog, psikolojik danışman, özel eğitim öğretmeni vb.) başvurulması ve eğitime başlanması gerekmektedir.
• Suçluluk, kızgınlık ve reddetme gibi olumsuz duygulardan kaçınılmalıdır.
• Çocuğu okula ya da eğitim merkezine alıştırmak için evde çocuğun odasına ya da uygun bir yere okulun veya eğitimcisinin fotoğrafının asılmasına, okula giderken sevdiği oyuncağı yanında götürmesine izin verilmelidir.
• Çocuk okuldan ya da eğitim merkezinden zamanında alınmalıdır.
• Eğitimci çocuğun yaşadığı olumlu ve olumsuz bütün olaylardan haberdar edilmelidir.
• Çocuk, küçük yaşlardan itibaren sosyal çevreye çıkarılmalı; çevrenin de çocuğu tanıması ve kabul etmesine yardımcı olunmalıdır.
• Çocuğun başarıları her zaman övülmelidir.
• Okulda öğrenilen kavram ve beceriler evde tekrar edilmelidir.
• Öğretmeni ile işbirliği içinde çalışılmalıdır.
• Küçük yaşlardan itibaren çocuğun tepkileri iyi ölçülmelidir.
• Basit yönergeler (al, getir, koy vb.) verilmelidir.
• Çocuğun alışık olduğu düzen değiştirilmemelidir.
• Ev ortamında aşırı derecede uyaran bulunmamalıdır. (renkli dolaplar, tüylü halılar, çamaşır makinesi saklanmalıdır vb.)
• Televizyon ve bilgisayarla sınırlı sürede zaman geçirmelidir.
• Eğitime yeni başlandığında evde taklit, yönerge takip, eşleme, iletişim ve sosyal beceriler çalışılmalıdır.
• Kokuya karşı duyarlı olduklarından dolayı evin ve çocuğun kendi kişisel temizliklerine dikkat edilmelidir.
• Öğretmenin çalıştığı sosyal becerilerden göz teması kurma, tanımadığı kişilerle selamlaşma-vedalaşma ve ilk kez girdiği ortama uyum sağlama becerileri evde ve farklı ortamlarda da çalışılmalıdır.
• Çocuğun ilk eğitim ortamı ev olmalı ve öz bakım becerileri ev ortamında da çalışılmalıdır.
• Başlangıçta çocuğa verilen sorumluluğu tam anlamıyla gerçekleştirmesi beklenmemelidir.
• Büyüdükçe davranışlarda biraz durağanlık görülebilir ancak davranışlar tümüyle yok olmaz.
• Yaşam boyunca tamamen bağımsız olamazlar. Yaşamlarının her döneminde gözetime ihtiyaç duyacaklardır.