Akran arabuluculuğu

Akran arabuluculuğu, aynı yaşlarda / mekanlarda olan / benzeri sorunları paylaşan çocukların, birbirleriyle uyuşmazlıkların çözümüne yardımcı oldukları bir program, bir süreçtir.

Okullarda öğrenciler arasında yaşanan anlaşmazlıkların ve anlaşmazlıkların çözümünde akran arabuluculuk programı oldukça etkili bir eğitim programıdır. Buna karşın her türlü öğrenci sorununa çözüm için uygun bir program olduğunu iddia etmek güçtür ve doğru da değildir.

“Anlaşmazlık Çözümü ve Akran Arabuluculuk” eğitim programının bir okula yerleşmesi en az “5” yıl alır. Dolayısıyla süreç sabırla ele alınmalıdır. Sebatkâr olunmadığı takdirde başarılı olmak güçtür. Çünkü, davranışlar tekrar edilerek değişir, yerleşir ve alışkanlık haline gelir.

Anlaşmazlık çözümü ve akran arabuluculuk eğitimi, ortaokullar için en azından 4 yıl uygulanıp, ilk 5 arabulucu olan öğrenciler ortaokuldan mezun olduktan sonra, okulda en etkili sonuçların alınmaya başlandığı uygulamalardandır.

“Anlaşmazlık Çözümü ve Akran Arabuluculuk” eğitim programının eğitsel değeri öne

çıkarılmalıdır. Öğrencilerin arabuluculuk becerilerini öğrendikten sonra kendi anlaşmazlıklarını bir yetişkin yardımına ve desteğine başvurmadan bizzat kendilerinin çözecekleri vurgulanmalıdır.

Öğretmen yardımına çok seyrek başvurulacağı için öğretmenlerin zamanlarının önemli bir bölümünün öğrenme ve öğretme sürecine ayrılacağı öğretmenlere belirtilmelidir.

Arabuluculuk becerilerinin öğrencilerin özsaygı, öz düzenleme ve özgüven becerilerinin gelişimine katkıda bulunacağı yine hem öğretmenlere hem de öğrencilere açıklanmalıdır.

Bunlara ek olarak, özellikle arabuluculuk yapan öğrenciler açısından, akran

arabuluculuğun faydalarına ilişkin olarak şunlar sayılabilir:

• Arabulucu öğrenci liderlik becerilerini geliştirecektir.
• Arabulucu öğrenci yaşamının her noktasına taşıyacağı iletişim, konuşma ve eleştirel düşünme becerilerini geliştirecektir.
• Arabulucu öğrenci öz denetimini, öz yönetimini, öz saygısını ve öz güvenini geliştirecektir.
• Arabulucu öğrencinin arkadaşları arasındaki önemi ve etkisi artacaktır.
• Arabuluculuk, öğrencileri sorunlarını yapıcı çözme konusunda adanmışlıklarını arttıracaktır.
• Arabulucu öğrenci, yaşamının ve kariyerinin her noktasına taşıyacağı müzakere, diyalog ve sorun çözme becerilerini geliştirecek ve ilerletecektir.
• Öğrenciler kendi anlaşmazlıklarını çözmede daha fazla sorumluluk alacaklardır.
• Arabuluculuk süreci, öğrencilere duygularını paylaşma, diğer öğrencileri anlama, empati ve gereksinimlerini olumlu yöntemlerle karşılama yollarını kazandırır.
• Öğretmenler, öğrenciler arasındaki anlaşmazlıkları çözmek ve istenmeyen davranışları yönetmek için daha az zaman ve enerji harcayacaklardır.
• Tükenmişlikleri azalacaktır.
• Akran arabuluculuğu güce dayalı otoriter, cezalandırıcı disiplin yaklaşımını azaltacak, onarıcı olanı arttıracaktır.
• Akran arabuluculuğu öğrenciler ve öğretmenler arasında yaşanan tansiyonu düşürecektir.
• Akran arabuluculuğu öğrenci-öğrenci ve öğrenci-öğretmen arasındaki ilişkilerin daha olumlu ve yapıcı geçmesine neden olacağı için okul iklimini olumlu yönde etkileyecektir.
• Öğretmenlerin, öğretime öğrencilerin de öğrenmeye ayırdıkları zamanı arttıracaktır.
• Okulda öğrenciler, kişiler arası çatışmaları daha pozitif ve yapıcı olarak yorumlayacaklardır, dolayısıyla da çatışmaların daha işbirlikli yönetimine yöneleceklerdir.
• Okul disiplin sorunlarının öğretmenler ve okul yöneticileri üzerinde oluşturduğu baskı azalacaktır; disiplin sorunları ve bu sorunlara ayrılan zaman azalacaktır.
• Çatışma çözümü ve akran arabuluculuk eğitimi, sınıf ve okul atmosferini geliştirecektir.
• Okulda tansiyon düşecektir.

Öğrencilerin seçilmesinde dikkat edilmesi gereken hususlar:

Öğretmenlerin beğendiği, sevdiği, takdir ettiği ve önemsediği öğrenciler çoğu zaman öğrencilerin çoğunluğu tarafından da aynı şekilde kabul edilmeyebilirler. Anlaşmazlıklar çok kişisel deneyimlerdir ve öğrencilerin özel yaşantılarını içerirler. Bu nedenle, öğrenciler güvenmedikleri, kabul etmedikleri, benimsemedikleri ve kendilerinden saymadıkları öğrencilere sorunlarını anlatmazlar, mahremlerini, duygularını ve özellerini açmazlar.

Anlaşmazlık yaşayan öğrencilerin, kendiliğinden akran arabuluculara başvurarak, sorunlarının çözümlerini bu modelde aramaları bekleniyorsa, mutlaka arabulucu öğrencilerin belirlenmesi için akran görüşlerine başvurulmalıdır.

Uygulama esaslarında dikkat edilmesi gereken hususlar:

• Okulda arabulucu öğrenciler tarafından kullanılmak üzere akran-arabulucululuk odası açılmalıdır. Bu oda tamamıyla öğrencilerin kontrolünde ve Psikolojik Danışma ve Rehberlik Uzmanlarının takibinde olmalıdır.
• Öğretmenler öğrencileri arabulucuya gitme konusunda desteklemelidir.
• Öğrenciler arabuluculuğu ilk zamanlar kolaylıkla tercih etmeyebilir. Bu nedenle okullardaki öğretmenler, öğrencileri anlaşmazlıklarını arabulucuların kolaylaştırıcılığında yönetmeleri konusunda teşvik etmeli ve cesaretlendirmelidir.
• Okullarda arabuluculuk yapacak öğrenciler için arabuluculuk rozetleri hazırlanmalıdır.
• Her bir öğrenci arabuluculuk yaparken bu rozetleri takmalıdır.

Yemin metni:

Arabuluculuk rozetimi taktığım şu anda, arabuluculuk yaparken tarafsız kalacağıma, barıştırdığım arkadaşlarımın sırlarını saklayacağıma, adaletten ve barış yapıcılıktan ayrılmayacağıma, insan haklarına, evrensel değerlere saygılı olacağıma, namusum ve şerefim üzerine and içerim.

Öğrenciler arabuluculuğu değişik yollarla tercih edebilir.

• Öncelikle anlaşmazlık yaşayan öğrenciler kendiliğinden arabulucu öğrenciyi tercih edebilir. En çok istenen durum bu yaklaşımdır. Doğal olarak öğrenciler yıkıcı ve saldırgan anlaşmazlık çözüm yollarını tercih etmek yerine arabuluculuğu bir seçenek olarak görebilirler.
• Bunun dışında, arabulucu öğrenciler anlaşmazlık yaşayan öğrencilere gidip arabuluculuk teklif edebilir.

Bu durum da çok istenen bir yaklaşımdır. Çünkü öğrenciler arası anlaşmazlıkların nasıl başladığı ve nasıl bir seyir izlediği en güzel sınıf arkadaşları tarafından gözlenir ve izlenir.

Dolayısıyla arabulucu öğrencilerin sezdikleri anlaşmazlıkların taraflarını, arabuluculuğa davet etmeleri ve onları barıştırıp uzlaştırmaları çok istenen bir durumdur.

• Bir diğer yaklaşım ise, öğretmenler ile okul yöneticileri ve psikolojik danışma ve rehberlik uzmanlarının fark ettikleri öğrenci anlaşmazlıklarını sınıf arabuluculularının kolaylaştırıcılığında çözmelerini teşvik edebilir.

Yukarıda ifade edilen “3” farklı yöntem sırasıyla öne çıkabilir.

Öncelikle bir okulda “akran arabuluculuk” modeli uygulanıyorsa, okul yöneticilerinin, öğretmenlerin ve psikolojik danışma ve rehberlik uzmanlarının, öğrencileri arabuluculuğu bir anlaşmazlık çözüm yolu olarak tercih etmeleri konusunda teşvik edip cesaretlendirmelidir.

Başlangıçta öğrencilere bu yöntem çocukça ve basit gelmektedir. Bu nedenle yetişkin cesaretlendirmesi ve teşviki çok önemlidir.

• Buna paralelel sınıf arabulucuları periyodik olarak psikolojik danışma ve rehberlik uzmanı tarafından toplanıp, arabuluculuk deneyimleri konusunda görüşmeler yapılmalı, yaşadıkları güçlükler üzerine çözümler üretilip daha fazla arabuluculuk yapmaları konusunda teşvik edilip cesaretlendirilmelidir.

• Son olarak da okulda tüm öğrenciler kavganın dilini seçmek yerine barış ve uzlaşının, iknanın dilini diğer bir ifade ile arabuluculuğu kullanmaları konusunda okul yöneticileri ve sınıf öğretmenleri tarafından cesaretlendirmeli ve desteklenmelidir.
• Arabuluculuk anlaşma formları, arabulucu öğrenciler tarafından dosyalanır, Psikolojik Danışma ve Rehberlik Uzmanı formların arşivlenmesini sağlar.
• En çok barış yapan, belirli sayıda arabulucuya tüm öğrencilerin katılımıyla çeşitli ödüller verilmelidir.

Böylece hem arabulucu öğrenciler akran arabuluculuk yapmaya teşvik edilmeli, hem de arabuluculuğun bir değer olarak okulda uygulanması sağlanmalıdır.
ÖĞRENCİ DOKÜMANLARI

 AKRAN-ARABULUCULUĞU

Akran arabuluculuğu, aynı yaşlarda / mekanlarda olan / benzeri sorunları paylaşan çocukların, birbirleriyle uyuşmazlıkların çözümüne yardımcı oldukları bir program, bir süreçtir.

Bazen iki kişi çatışma yaşarken, çatışmayı çözmeye yardımcı olmak için üçüncü bir kişiye ihtiyaç duyulur. işte bu kişiye arabulucu denir. Peki, bir çatışmada arabulucu neden önemlidir? (Yanıtları alın, gerekirse ekleme yapın):

• Arabulucu olmadan sorun daha da kötüye gidebilir.
• İki taraf da çok öfkeliyse birbirlerine fiziksel ve duygusal olarak zarar verebilirler.
• İki taraf da soruna dâhil olduğu için objektif olamazlar.
• Çözüm yolunu göremeyebilirler.

iyi bir arabulucunun hangi becerilere sahip olması gerekir sizce?

• Aktif dinleme,
• Empati,
• Uygun yerde uygun soruları sorma becerisi,
• Problem çözme

ARABULUCULUĞUN TEMEL ADIMLARI

1. ADIM: TARAFLARI İŞBİRLİĞİNE DAVET EDİN

• Öncelikle tarafların çözüm bulmak için orada bulunduklarından emin olun. Her iki tarafın da çözüm bulma konusunda anlaşmalarını sağlayın.
• Her iki tarafı da sakin olmaya çağırın.

2. ADIM: KURALLARI BELİRLEMEK

• Karşılıklı suçlamalara girmeyeceğiz.
• Birbirimizin Görüşlerine saygılı olacağız.
• Birbirimizin sözünü kesmeyeceğiz.
• Sesimizi yükseltmeyeceğiz.
• Dürüst olacağız.
• Her iki taraf için de kabul edilebilir, adil bir çözüm bulacağız.

3. ADIM: KAZAN-KAZAN ÇÖZÜMÜ İÇİN YOL GÖSTERMEK

• Her iki taraf da soruna ilişkin duygularını ve bakış açısını dile getirir.
• Her iki taraf da birbirini doğru anlayıp anlamadığını kontrol eder.
• Her iki taraf da sorunun ortaya çıkmasındaki rollerinin ne olduğunu söyler. Beraberce kazan-kazan çözümü bulmak için fikir üretirler ve her iki tarafı da memnun eden bir çözümde uzlaşırlar.
• Birbirlerini takdir ederler, gerekirse özür dilerler. Önemli not: Bir arabulucu olarak sadece dinleyin, asla çözüm üretmeyin. Çözümü kendilerinin bulması çok önemlidir.

AKRAN-ARABULUCULUĞU FORMU

Merhaba,

Benim adım …………….. Aranızdaki sorunu çözmenizde size arabuluculuk yapacağım.

Arabuluculuk, iki ya da daha fazla kişinin aralarındaki anlaşmazlığı çözmek için üçüncü bir kişiden destek aldıkları bir sorun çözme yoludur.  Arabulucunun rolü, tarafların her ikisini de dinlemek ve “müzakere” sürecini kolaylaştırmaktır.  Arabuluculuk sürecinde sorunun çözümünü sizler bulacaksınız. Ben sadece iletişimi kolaylaştıracağım.

Şimdi arabuluculuk sürecinde uyacağımız kuralları belirleyelim. (Arabuluculuk sürecini kolaylaştırmak için, aşağıdaki kurallar taraflara tek tek yöneltilir ve onay alınır).

• Birbirinize ad takarak hitap etmeyeceksiniz.
• Konuşanın sözünü kesmeyeceksiniz, herkes sırasını bekleyecek.
• Birbirinize karşı aşağılayıcı, küçük düşürücü sözler kullanmayacaksınız.
• Olabildiğince dürüst ve samimi olacaksınız.
• Ulaşılan anlaşmanın gereklerini yerine getireceksiniz.
• Arabuluculuk sürecinde söylenen her şey gizli kalacaktır. Buna karşın anlaştığınızı ve barıştığınızı arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz.

Arabuluculuk Sürecinin İşleyişi

1) Arabulucu, çatışan taraflardan yaşadıkları olayı nedenleriyle birlikte anlatmalarını ister.

1. a) Ne oldu? Aranızda ne geçtiğini nedenleriyle anlatır mısınız?
2. b) Senin söylediklerinden anladığım şudur:………………… Seni doğru anlamış mıyım?

2) Arabulucu, taraflardan yaşanılan olayda neler hissettiklerini nedenleriyle birlikte anlatmalarını ister.

1. a) Bu olay sana hangi duyguları yaşattı? Bu duygularının nedenleri nelerdir?
2. b) Senin söylediklerinden anladığım şudur:………………… Seni doğru anlamış mıyım?

3) Arabulucu, anlaşmazlığın taraflarının birbirlerinin söylediklerinden anladıklarını belirtmelerine yardımcı olur.

1. a) Arkadaşının söylemiş olduklarından, anladığını kendisine söyler misin?
2. b) Arkadaşın seni doğru anlamış mı?

4) Arabulucu, çatışan taraflardan sorunla ilgili isteklerini nedenleriyle birlikte anlatmalarını ister.

1. a) Aranızdaki sorunla ilgili olarak ne istiyorsun nedenleriyle birlikte söyler misin?
2. b) Senin söylediklerinden anladığım şudur:………………… Seni doğru anlamış mıyım?

5) Çözüm seçeneklerinin üretilmesi. Kazan-kazan ile sonuçlanması.

 Ortak sorununuzun yapıcı ve barışçıl bir şekilde ve kazan-kazan ile sonuçlanması için

çözüm seçenekleriniz nelerdir? (En az 2 çözüm seçeneği üretmeye çalışın.)

6) Arabulucu, tarafların yapıcı ve barışçıl bir anlaşmaya varmalarına yardımcı olur.

1. a) Sizce ortak sorununuzun yapıcı ve barışçıl çözümü için en uygun seçenek hangisi?
2. b) Uygun bulduğunuz seçenek her ikinizin de isteğine ulaşmanızı sağlayacak mı?

7) Arabuluculuk formu, arabulucu ve anlaşmazlığın tarafları tarafından imzalanarak anlaşma resmileştirilir.

AKRAN-ARABULUCULUĞU FORMU

Arabulucu:

Sınıfı:

Tarih:

Anlaşmazlık yaşayan öğrencilerin adları soyadları-sınıfı

ANLAŞMAZLIK KONUSU

……………………………………………………………………

Anlaşmaya ulaşıldı mı? Evet:…………………………………..……

Hayır…………………………………………..……………………………………

Birinci kişi                                                      ikinci kişi

AKRAN ARABULUCULUĞU GENEL RAPOR

AKRAN ARABULUCULUK KOMİSYONU

AKRAN ARABULUCULARI

Doküman 1 [ INDIR ]

Doküman 2 [ INDIR ]

Doküman 3 [ INDIR ]

Doküman 4 [ INDIR ]