Ay bu çocuk kesin üstün?

Herkesin çocuğu özeldir. Fakat sanki bazı çocuklar gözümüze daha özel görünür. Konuşma şekli, kullandığı kelimeler, sorunlara yaklaşım tarzı, arkadaşlarıyla iletişimi, oyuncak seçimi ve daha birçok etken bizim onları “üstün, özel, farklı, değişik” gibi sıfatlarla tanımlamamızı sağlar… Peki ya çocukların gerçekten akranlarının ilerisinde gelişim gösterdiğini, özel yetenekli birey olduğunu nasıl anlarız?

Üstün yetenekli ya da özel yetenekli olarak tanımlanan çocukların belirlenmesi süreci her ülkede farklılık göstermektedir. Bu alanda yapılan çalışmalar, her 100 kişiden 2 ya da 3’ünün üsün olduğunu göstermektedir.

Bilim ve Sanat Merkezleri

Bilim ve sanat merkezleri (BİLSEM); örgün eğitim kurumlarına devam eden ve genel zihinsel yetenek, görsel sanatlar veya müzik yetenek alanlarında özel yetenekli olarak tanılanan öğrencilere, yeteneklerini geliştirerek kapasitelerini en üst düzeyde kullanmalarını sağlamak amacıyla destek eğitim vermek üzere açılan Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı özel eğitim kurumlarıdır.

Bilim ve Sanat Merkezlerinde öğrencilere, akademik başarıyı ölçmeye yönelik herhangi bir işlem uygulanmaz, sınav yapılmaz, ölçme ve değerlendirmelerde puan ya da not kullanılmaz. Uygulanan eğitim programlarının her aşamasında Gözlem Formları kullanılarak izleme ve değerlendirme yapılır ve programın sonunda programı tamamlayan öğrencilere “Program Tamamlama Belgesi” verilir.

Bilim ve Sanat Merkezleri Tanılama Süreci

Bilim ve Sanat Merkezleri öğrenci tanılama süreci ile Türkiye genelinde her yıl özel yetenekli öğrenci tespiti için geniş kapsamlı bir tarama yapılmaktadır. Bu taramada ilkokul 1, 2 ve 3. sınıf öğrencileri testlere tabi tutulmaktadır. Öncelikle bu sınıflardaki öğrencilerin sınıf öğretmenlerine her yıl tanılama süreci ve üstün yetenekli öğrencilerin özellikleri hakkında bilgilendirme toplantıları yapılarak üstün yetenekli olma ihtimali olan öğrencilerini aday göstermeleri için yol gösterilmektedir.

Bu aşamadan sonra sınıf öğretmenleri gözlemlerine dayanarak öğrencilerinden üstün yetenekli ihtimali olabilecekleri aday göstererek tanılama sürecine dahil etmektedirler. Öğrenciler; Görsel Sanatlar, Müzik ve Genel Zihinsel yetenek alanlarından birinden ya da en fazla ikisinden olacak şekilde aday gösterilmektedirler.

Tanılama sürecinde öncelikle ön değerlendirme niteliğindeki “Grup Tarama Uygulaması” tablet üzerinden yapılmaktadır. Bu uygulamada, sınıf düzeylerine de uygun olacak şekilde; hafıza, dikkat, görsel algı ve mantık sorularından oluşan bir test yapılmaktadır. Yetenek alanlarına bakılmaksızın aday gösterilen tüm öğrenciler grup tarama uygulamasına alınmaktadır.

Uygulama süreci bittikten sonra ele geçen verilerle, sınıf düzeyleri ve yetenek alanlarına göre norm puanlar belirlenmektedir. Bu puanlar çerçevesinde baraj puanları geçen öğrenciler yetenek alanlarına göre bireysel değerlendirmelere alınmaktadır.

Görsel sanatlar yetenek alanından bireysel değerlendirmeye hak kazanan öğrenciler, Türkiye genelinde standart olan bir resim sınavına tabi tutulmaktadır.

Öğrencilerin resimlerini değerlendirmek üzere, üniversitelerin ilgili alanda çalışan akademisyenleri, güzel sanatlar liselerinin ilgili alan öğretmenleri ve Bilim ve Sanat Merkezi görsel sanatlar öğretmenlerinden oluşan bir komisyon kurulmaktadır.

Bu komisyon Türkiye genelinde standart olan değerlendirme kriterleriyle öğrencilerin çizdikleri resimleri puanlamaktadır. Aynı süreç müzik yetenek alanı bireysel değerlendirmeleri için de işletilmektedir.

Genel zihinsel yetenek alanından bireysel değerlendirmeye hak kazanan öğrenciler ise Rehberlik ve Araştırma Merkezlerinde, bu süreçte Milli Eğitim Bakanlığı’nın belirlediği standart bir zeka testine tabi tutulmaktadır.

Görsel sanatlar, müzik ve genel zihinsel yetenek alanlarından herhangi biri veya ikisinden üstün yetenekli olduğu tespit edilen öğrenciler, kontenjan kısıtlaması olmaksızın Bilim ve Sanat Merkezlerine kayıt yaptırmaya hak kazanırlar.

BİLSEM tanılama süreci dışında kalanlar?

Bilim ve Sanat Merkezleri tanılama süreci dışında kalan öğrenciler öğretmen-veli-okul psikolojik danışmanı görüşmeleri ve işbirliği ile özel yetenekli olma ihtimali varsa okul kanalıyla Rehberlik ve Araştırma Merkezinden inceleme isteyebilirler. Bu inceleme ve zeka testleri sonucunda özel yetenekli tanısı alırlarsa gittikleri okuldan destek eğitim almaya başlayabilirler.

Bilsem süreci hakkında unutulmaması gerekenler…

• Veli baskısı ile öğrenci yönlendirmesi yapmamak.
• Bilsem’in “kazanılan bir sınav” sürecinden değil bir değerlendirme sürecinden oluştuğunu unutmamak.
• Hazırlık yapılarak bireysel testlerden geçilmesi düşük ihtimaldir. Öğrenci bir şekilde aşamaların hepsinde başarılı olsa da BİLSEM’deki eğitimi sürecinde çok daha fazla zorlanabilir, özgüven düşüklüğü yaşayabilir.
• Her müzik ve resim kursuna giden, “çizgisi iyi olan” BİLSEM’in ikinci aşamasında başarılı olamayabilir.
• Müzik ve Resim alanından BİLSEM’i kazanan öğrenciler sadece kendi alanlarından ders alabilirler, Genel Yetenek alanındaki branş derslerine giremezler.
• Her eğitim-öğretim döneminde bir öğrenci en fazla iki alandan aday gösterilebilir. (1. Sınıfın sonunda Genel Yetenek alanından ve Müzik alanından BİLSEM’e kayıt hakkı kazanan bir öğrenci 2. Sınıfın başında Resim alanında yeniden BİLSEM’e aday gösterilebilir.)