Ben Değeri Tiryakiliği – Kitap İnceleme

Her ne kadar yazar, bu kitabın yazılış amacının “paylaşmak” olduğunu belirtse de kesinlikle paylaşmanın çok daha ötesine uzanan, “değişim” i içine alan değerli bir kitabı sizlerle paylaşmak istiyorum. Baş ucu kitabı olarak tanımladığımız kategoride yer alan kitap, emsallerine göre kuramsal alt yapıyı olabildiğince yalın bir dille ele alarak uygulamalar yapabilmeye imkan veren bir yapıda hazırlanmış. Kitabın ilk kısmında verilen anketi uygulayarak okumaya başlıyoruz. Burada yer alan sorulara verdiğimiz cevaplar kitabın ilerleyen bölümlerinde karşılıklarını bularak her bir adımda bizi “değişim” e götürüyor.

Değişmeden önce bireyin farkına varması gereken başka bir durum karşımıza çıkıyor. Neyi değiştirmeliyim? Kitabın bu bölümünde değişimin duygusal, düşünsel ve davranışsal boyutlarda müdahale durumları ele alınıyor. Değişim tek boyutlu mudur yoksa tüm yönleriyle birlikte mi ele alınmalıdır sorularının cevaplarını bu bölümde öğrendikten sonra “Ben” değeri tiryakisi olmak kavramı ele alınıyor.

Kitabın “Ben” değeri tiryakiliğini ele aldığı bölüm aslında en can alıcı kısmı. Yazar bu bölümün girişinde “Ben” değeri tiryakiliğini şöyle tanımlıyor: bireylerin yaşamlarını sıkıntı, rahatsızlık ve bunalımla sürdürmelerine katkısı olan, yaygın ve öğrenilmiş, gerçekçi olmayan bir inanç türüdür. Bireylerin sorunları her ne kadar birbirinden farklılık gösterse de hepsinin altında yatan problemin “Ben” değeri tiryakiliği ile ilgili olduğu belirtilmektedir. İnsanlar kendileri ve çevrelerindeki bireylerle ilgili bazı değerlendirmelerde bulunurlar. Örneğin bu çocuk geri zekalı, bu adam kılıbık, bu kadın şaşkın, bu ergen asi gibi. Tüm bu tanımlamalar bireyin bir davranışına değil tüm kişiliğine genellenir.

Örneğin sadece bir soruyu yapamayan çocuğa aslında sadece bir soruyu yapamadı demek yerine geri zekalı bu çocuk dememiz bir etiketleme ürünüdür ve tüm bu etiketlemeler bireyin “ben” değerini oluşturur. Çevreden aldığı iletiler ve kendisiyle ilgili düşünceleri sonucunda “ben” değerine inanan bireyin her ne kadar gerçekçi olmasa da mantıksal ürünleri oluşmaktadır. Kaygı, öfke ve depresyon meydana gelen “ben” değerinin çıktılarıdır. Bireyin “ben” değerini koruyabilmek için yaptığı davranışlar da bu doğrultuda şekillenmektedir.

Örneğin beceriksiz olarak tanımlanan birey, kendini böyle görmeye başladığında bir “ben” değeri oluşturmuş olacak ve bu beceriksizlik kalıbını yıkabilmek için yaptığı her işte hatasız ve mükemmel olma kaygısına girecektir. Bu durum yukarıda bahsettiğimiz kaygı durumunu oluşturmaktadır. Bir diğer durum da birey “ben” değerine karşı onu değersiz kılma adına yapılan saldırılara öfke duymaya başlar. Bu süreç karşıdaki kişiye haddini bildirme mücadelesiyle devam eder.

Bireyin toptancı bir algıyla oluşturduğu ben değeri duygusal sorunların ana kaynağını oluşturmaktadır. Bu süreçteki temel problem bireyin toptancı bir bakış açısına sahip olmasıdır. Oysaki bu neredeyse kanıtlanması imkansız olan bir bakış açısıdır. Bireyin “Ben” değeri tiryakiliği süreci ele alındıktan sonra ben değeri tiryakiliğinin belirtilerinin incelendiği bölümde akılcı olmayan inançlar, çarpıtılmış düşünce kalıpları açıklanmaktadır.

24Bu bölümde sırasıyla aşırı genelleme, zihin okuma, felaketleştirme, suçlama gibi akılcı olmayan inançlar açıklandıktan sonra bireyin değişime nereden ve nasıl başlayacağına geçilmektedir. Kitabın ilerleyen kısımlarında tıpkı psikolojik danışma oturumundaki gibi danışanın-okuyucunun- akılcı olmayan inançları tartışılıyor, o düşüncenin altında yatan sebepler keşfediliyor ve yerine mantıklı açıklamalar yapılıyor.

Kitap, hem bireysel uygulamalara fırsat veren hem de psikoloji alanıyla ilgilenen herkesin bilgilerini tazeleyeci, bibliyoterapi için nokta atışı olabilecek türden. Pek çok kuramsal bilgi ve uygulamayı oldukça yalın bir dille anlatması da diğer bir artısı. Şimdiden bu kitabı okuma isteği duyan herkese keyifli okumalar diliyorum.