Çocuk İstismarını Fark Edebiliyor Musunuz?

Çocuk İstismarını Tanıyabiliyor musunuz?

Çocuklarımızın istismara uğradığı ve bu sayının ne yazık ki artarak karşımıza çıktığı bugünlerde, siz istismara uğrayan çocukları fark edebiliyor musunuz? İstismara uğrayan çocuklarımızın fark edilmesi, destek sağlanması ve güvende hissettirilmesi hayati önem taşımaktadır. Bu istismarın izleri, yaşam boyu onları negatif yönde tetikleyebilmektedir. Bu nedenle, fark ederek, erken destekte bulunmak için öncelikle istismara uğrayan bir çocuğun davranışlarının dikkatle gözlemlenmesi, davranış değişikliklerinin fark edilmesi ve psikolojik olarak desteklenmesi gerekmektedir. Aksi halde, depresyon, travma sonrası stres bozukluğu, anksiyete gibi birçok durum görülebilmektedir.

Çocuk istismarı, bir çocuğun büyüme ve gelişmesinde engelleyici olan her çeşit davranış olarak tanımlanmaktadır ve tüm kültürlerde rastalanabilmektedir. Yanlış bilgiler, kanıt eksikliği, kültürel ve geleneksel değerler gibi faktörler, istismarın görmezden gelinmesine neden olabilmektedir; ancak ciddi boyutta travmalar görülürse çocuk istismarı düşünülebilmektedir. (Kara,Biçer&Gökalp,2004)

İstismarın yalnızca fiziksel şiddet ve cinsel istismardan oluştuğunu düşünüyorsanız, yanılıyorsunuz. Bunların yanı sıra, duygusal (psikolojik) istismar ve ihmal de istismar sınıflandırmalarıdır. Bu boyutları iyi tanımak, istismarı fark etmek ve önüne geçmekte mühim bir rol oynar.

Onsekiz yaşından küçük bireylerin, bakım veren kişi tarafından sağlığına zarar verilerek fiziksel hasara uğraması veya yaralanma riskini taşınması fiziksel istismarı tanımlar (Taner&Gökler,2004; Kaplan,1996; Kaplan,1999). Fiziksel istismar en sık rastalanan ve fark edilmesi en kolay olan istismar türüdür (Polat,2004). Cinsel istismar ise, çocuğun kendinden en az altı yaş büyük birisi tarafından cinsel doyum sağlamak adına zorlanarak veya ikna edilerek kullanılması ya da başkasının çocuğu bu amaç için kullanmasına izin verilmesi olarak tanımlanır. Duygusal istismar, anne-baba veya diğer yetişkinlerin çocuk üzerinde istek ile beklentilerinin bulunması ve saldırgan tutum sergilemesidir (Runyan,vd.,2002). Bağırmak, ayrım yapmak, tehdit etmek, korkutmak vb tepkiler duygusal istismar içerisindedir. İhmal ise, bakım verenin yükümlülüklerini yerine getirmemesi veya gerekli ilgiyi göstermeyerek, fiziksel-duygusal yönden ihmal etmesidir (Polat,2004; Runyan,vd.,2002). İhmal daha görecelidir ve tespiti zordur. İhmal ve istismarı ayıran nokta ise; istismarın aktif, ihmalin pasif bir davranış şekli olmasıdır. (Tıraşçı&Gören,2007)

Belirtilerine bakıldığında ise her istismar türünün ayrı ayrı belirtileri bulunmakla beraber, her semptom her çocukta görülmeyebilir veya farklı görülebilir. Birkaç belirtinin birlikte görülmesi daha güçlü bir belirleyicidir. Belirtiler bilinmelidir fakat en önemlisi açık bir iletişimle çocuğun kendini açmasına yardım edecek güveni sağlamaktır. Çocuğun sorduğu sorular, değişen davranışları ve iletişim tarzını iyi takip etmek yardımcı olacaktır.

Belirtilere bakıldığında; fiziksel istismarda morluklar, kırıklar, kızarıklıklar, el izi gibi fiziksel semptomlar görülür ve somut belirtileri nedeniyle en kolay ayırt edilebilecek istismar türüdür. Cinsel istismar türünde; akademik performans ve notlarda düşüş, rastgele cinsel ilişki, konsantrasyon güçlüğü, ilgisizlik, yeme-uyku düzensizlikleri, üzerini giyinip çıkarırken zorluk çıkarma, kızgınlık, düşmanlık, saldırganlık, parmak emme ve alt ıslatma gibi gerileme davranışları, kabuslar, anneye yapışık olma ihtiyacı, el yıkama vb. tekrarlayıcı davranışlar veya aşırı mastürbasyon, bedensel ağrılar, aşırı utangaçlık, arkadaş edinme veya arkadaşlık sürdürmede güçlük, evden kaçma duygusu, aşırı itaat (sahte olgunluk duygusu) gibi semptomlar görülebilmektedir. Duygusal istismar ve ihmalde ise; duygusal, davranışsal, gelişimsel ve sosyal problemler görülmektedir. Ayrıca, dışavurum ve içe atım, bozuk sosyal ilişkiler, kendine güvende azalma, çocukluk çağı mastürbasyonu, intihar davranışı ve kişilik bozuklukları vb. psikiyatrik bozukluklar görülebilmektedir. (Kürklü,2011)

Kaynaklar

Kara, B., Biçer, Ü., & Gökalp, A. S. (2004). Çocuk istismarı. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 47(2), 140-51.

Kürklü, A. (2011). Öğretmenlerin çocuk istismar ve ihmaline yönelik farkındalık düzeyleri (Master’s thesis, Sağlık Bilimleri Enstitüsü).

Tıraşçı, Y., & Gören, S. (2007). Çocuk istismarı ve ihmali. Dicle Tıp Dergisi, 34(1), 70-74.