Çocuklarla cinsellik hakkında konuşmak

ÇOCUKLARLA CİNSELLİK HAKKINDA KONUŞMAK

I.Bölüm

“ Büyüyünce Anlarsın Çocuğum, Şimdi Zamanı Değil! ”

2007 yılında başladığım meslek yaşantım süresince gerek seminer, gerekse aile eğitimi sayesinde yüzlerce anne-babaya ulaşma fırsatı buldum. Hemen her konuyu rahatlıkla konuşabiliyor ve paylaşabiliyorken, konu cinselliğe geldiğinde (nadir birkaç örneğin dışında) gözlerini kaçırmayan, oturduğu yerde şöyle bir hareketlenmeyen ya da öhöm öhöm diyerek gerginliğini gölgelemeye çalışmayan bir anne-baba görmedim desem abartmış olmam diye düşünüyorum.

Cinsellik konusunun çok geniş kapsamlı bir konu olması ve tek, uzun bir yazının etkinliğini yitireceği düşüncesi ile 2 bölümden oluşan bir yazı dizisi haline getirmeyi düşündüm. 1. bölümde cinselliğin tanımı, çocukların bilgi kaynakları ve anne-babaların neler yapması gerektiği konusunda genel bir çerçeve çizmeyi, 2. bölümde ise yaş gruplarına göre çocuklarla cinselliği nasıl konuşabiliriz sorusuna örneklerle cevaplar bulmayı/buldurmayı umuyorum. Keyifle okumanız dileğiyle…

 I. Bölüm

               Yazıma bir fıkra ile başlamak istiyorum;

Bir baba artık oğluyla hayatın gerçekleri hakkında konuşma yapmanın zamanın geldiğini düşünür, oğlunu karşısına alır ve “Artık büyüdün, seninle cinsellik hakkında konuşmanın ve bir baba olarak seni bilgilendirmemin zamanı geldi oğlum” diyerek söze başlar. Çocuk saatine bakar ve babasına “Tamam baba arkadaşlarımla buluşacağım o yüzden bilmediklerini sor da hemen sana anlatıp gideyim” der. J

Çocuklarla cinsellik hakkında hemen her yaşta konuşulabilecek ve konuşulması da gereken birçok konu vardır. Önemli olan neyi, ne zaman ve nasıl konuşmalıyız sorusuna cevap bulmak. Anne-babaların her geçen gün bu konudaki farkındalıkları artmakta ancak halen “cinsellik” hakkında konuşmak birçok ebeveyn için “afakan basma” sebebi. Cinsellik hakkında çocuklarımızla konuşmanın, bilgi vermenin gerekliliği geçmişte konu dahi edilmezken, bugün artık en azından konuşulması gerektiğinin farkında anne-babalar, peki ama konuşurken neden bu kadar zorlanıyoruz?

Nereden bakarsak bakalım cinsellik toplumumuzda en büyük tabuların başında geliyor ve bu tabu, bilgiye erişimin inanılmaz hızı nedeniyle yerle bir olmaya mahkûm.

UTANMA DUYGUSU, DOĞRU BİLGİYE ULAŞMAK ve ÇOCUKLARIMIZA AKTARABİLMEK

Anne-babaların neden cinsellik hakkında konuşmaktan neden çekindiği ile ilgili yapılan çalışmalara bakıldığında en temel nedenin utanma duygusu olduğu karşımıza çıkıyor. Birçok anne-baba cinsellik hakkında çocuklarıyla konuşmaktan utanıyor, çekiniyor çünkü konuşulması zor bir konu bu onlar için. Ancak çocuklarımız soru sorduğunda anne-babanın utandığını hissederse, merak ettiği soruları sorması zorlaşır ve bu bilgileri arkadaşlarından, internetten ya da medya aracılığı ile bir şekilde öğrenme yolunu seçecektir. Utanma, çekinme duvarını aşan anne-babalar için de bu sefer doğru bilgiye ulaşma ve bu bilgiyi çocuklarına nasıl aktarabilecekleri konusunda sıkıntıları ortaya çıkıyor. Bu yazının kaleme alınmasının temel gerekçesi de bu ihtiyaca elden geldiği kadarıyla cevap verebilmek aslında.

ÇOCUKLARIN BİLGİ KAYNAKLARI NE KADAR DOĞRU?

Cinsellik söz konusu olduğunda çocuklarımızla neden konuşmalıyız ve konuşmazsak ne olur sorusunun cevabını arayarak kendimizi bu konuda motive edebilir ve cesaret kazanabiliriz. Çocuklar hemen her konuda olduğu gibi cinsellik konusunda da birçok yanlış bilinen doğrularla karşı karşıya kalmaktadır. Akranlarından, sosyal çevresinden, medyadan ve internet ortamından yanlış bilgilere, yaşına uygun olmayan cinsel uyaranlara maruz kalan çocuklar yetişkin yaşamlarında olumsuz bir cinsel yaşam ve bunun getirdiği birçok sorunla baş etmek durumunda kalmaktadırlar; mutsuz evlilikler, sorunlu birliktelikler ve sağlık problemleri olası yaşanacakların başında geliyor.

Bir düşünün, çocuklarımızın cinsellik hakkında doğru bilgiye ulaştıklarını ve bize ihtiyacı olmadıklarını söylemek mümkün mü? İnternet ortamında ve televizyonda maruz kaldıkları cinselliğe bakarak bile bu soruya cevap bulabiliriz; sağlıksız ilişkiler, mutsuz aileler, sadakat ve samimiyetten yoksun birliktelikler, çocukların yaşlarına uygun olmayan cinsel uyaranlar, görüntüler vb. birçok olay ve olgu bu mecralarda rahatlıkla yer almaktadır. Bundan dolayıdır ki en önemli ve öncelikli bilgi kaynağı anne-baba olmalıdır.

CİNSELLİK HAKKINDA DOĞRU BİLGİ İÇİN İLK ADRES BİZ OLMALIYIZ

Yapılan araştırmalar ergenlerin sadece %15’inin, cinsellik hakkında bilgi kaynağı olarak anne-babalarından yararlandığını göstermektedir. Oysaki anne-babaların bu konuda birincil bilgi kaynağı olması, diğer bir deyişle, bu oranın çok daha yüksek olması gerekmektedir.

Çocuklarımızla doğru bir iletişim kurabildiysek ve güven bağımızı gelişmiş ise, her ne kadar zaman zaman bunu göstermek istemeseler de yaşamlarında en çok bizden aldıkları bilgiye güvenecek ve yaşamlarında kullanacaklardır. Eğer anne-baba olarak bu bilgiyi biz onlara vermezsek; arkadaşlarından, medyadan ve internetten kulaktan dolma yanlış ya da yaşına uygun olmayan bilgiler edineceklerdir ki bu istediğimiz bir durum olmayacaktır.

CİNSELLİK NEDİR ve NASIL ÖĞRENİLİR?

Cinsellik, bireylerin fiziksel yapılarını, kendilerine yönelik yargılarını, tercihlerini ve diğer insanlar hakkında neler düşündüklerini ve yaşadıkları toplumda tüm bunların ne anlama geldiğini kapsayan geniş bir kavramdır. Dünya Sağlık Örgütü cinselliği tanımlarken; fiziksel, duygusal ve ilişkilere yönelik bütünsel bir kavram olarak ele alır. Geniş bir alandan beslenen ve etkilenen cinselliğe bakış açımız ise birçok sosyo-kültürel etmenin bir araya gelmesi ile şekillenmektedir.

Bizler hiç konuşmasak da onları yönlendiriyor, bilgilendiriyor ve değer yargılarımızı aktarıyoruz, nasıl mı? Söylediğimiz sözler, yaptığımız ya da yapmadığımız davranışlar, cinselliğe bakış açımız ve bu konudaki değerlerimiz aslında onlara birçok bilgiyi dolaylı yoldan vermektedir. Çocuklarla konuşmadan önce cinsellik hakkındaki görüşlerimizi gözden geçirmeli, değerlendirmeli ve kendi içimizde tutarlı bir bakış açısı geliştirmeliyiz. Anne-babalar kendilerine şu soruları yöneltmeli ve samimi cevaplar vermelidirler.

• Bizler anne-baba olarak cinselliği nasıl algılıyoruz?
• Cinsellik hakkındaki bilgi birikimimiz yeterli mi?
• Cinsel tercihler, cinsiyet rolleri hakkında ne düşünüyoruz?
• Mastürbasyon, evlilik dışı ilişki ve cinsel sağlık eğitimi hakkında ne düşünüyoruz?

Yukarıda yer alan sorularla içsel bir yolculuğa çıkarken kişisel, ahlaki ve toplumsal değerlerimizi bir kenara bırakacak değiliz elbette. En önemli unsur, onların sorularını cevaplarken ya da onlara cinsellik hakkında bilgi verirken, soru sorabilecekleri ve tartışabilecekleri samimi ortamı ve ilişkiyi oluşturmaktır. Sağladığımız bu sağlıklı iletişim ortamında, değerlerimiz ve bilimsel bilgilerle harmanladığımız cinselliğe bakış açımızı çocuklarımıza aktarmak bir anne-babalık görevi, ve bizler görevi yerine getirmek konusunda çaba göstermeliyiz.

CİNSELLİK HAKKINDA ÇOCUKLARLA KONUŞURKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER

• Cinsellik Sadece Senin Bedeninle İlgili Değildir: Çocuklara cinsellik anlatılırken mutlaka sevgi, sorumluluk ve yakınlık ilişkisi de aktarılmalıdır ki sadece fiziksel bir ihtiyaç olduğunu düşünmesinler. Cinselliği bu çerçevede öğrenen çocuklar, yetişkin yaşamlarında sağlıklı ve mutlu ilişkilere sahip olmanın temelini de kazanmış olacaktır.

• Kısa, Basit Ama Tatmin Edici Cevaplar Verin: Çocuklar kısa ve net cevaplardan hoşlanır. Cinsellik hakkında onlara bilgi verirken yaş düzeyini ve anlayabileceği derinliği düşünmek gerekiyor. Örneğin çocuk size hamileliği veya doğumu sorduysa, bu konunun tüm detaylarını anlatmanıza gerek yoktur. Ona “Babadaki spermin annedeki yumurta ile birleşir ve bebek anne karnında oluşmaya başlar” demeniz yeterli gelecektir.

• Dokunmanın Türlerini Anlatın: Sevdiklerine sarılmanın hoş bir davranış olduğunu bilmesi gerekir ama anne-babayı dudaktan öpme ya da anne-babanın özel bölgelerine dokunma isteklerine de olumsuz cevap verilmeli ve bunun nedenleri anlatılmalıdır. Bu ve benzeri durumlarda çocuğumuza sevgiyi göstermenin farklı yolları olduğu anlatılmalı ancak ona izin vermek, “çocuktur canım bir şey olmaz” demek kadar, terslemek, kızmak ve utandırmanın da yanlış bir yaklaşım olacağını unutmamak gerekir.

• Kadın ve Erkeklerin Birbirine Nasıl Davranmaları Gerektiğini Anlatın: Karşı cins hakkında çocuklara bilgi verilmesi, birbirlerine nasıl davranmaları gerektiğini öğrenmelerini sağlayacaktır. Çıplaklığın kişisel ve özel olduğunu onların yanında çıplak şekilde dolaşmayarak anlatabilir ve rol model olabilir, onların kişisel alanlarına ve çıplaklığına saygı göstererek, bu konuda olumlu tutum geliştirmelerine katkı sağlayabilirsiniz.

• Sizin Dışınızdaki Bilgi Kaynaklarını Kontrol Edin: Çocuğunuzun cinsellik hakkında tek bilgi kaynağının siz olmadığını unutmayın. Evin içinde ya da dışında çocuğunuzun ulaşabileceği olumsuz bilgi kaynaklarını önceden fark etmeli ve önlem almalısınız. İnternet, televizyon ve sosyalleşmek için gittiği ortamları kontrol etmeli ve bu konuda doğrudan ya da dolaylı olarak sınırlamalar getirmelisiniz.

• Anne-Baba Olarak Sizler de Cinsellik Hakkında Bilgilenmelisiniz: Anne-babalar cinsellik hakkında bilgi sahibi olmayabilir, bu konuda bilgilenmek amacıyla ilgili kitapları, uzman tavsiyelerini okuyabilir ve kendinizi hazırlayabilirsiniz. Çocuğunuz ile yapacağınız konuşmalarınıza hazır olmanız sizi ve çocuğunuzu rahatlatacak, daha olumlu ve verimli iletişim olanağı sunacaktır.

• Sorduğu Soruları İyi Anlayın ve Yargılamayın: Anne-babalar çocukların sorduğu sorulara detaylı ve mükemmel cevap verme kaygısı nedeniyle de bazen konuşmakta zorlanmaktadırlar. Sorduğu soruları iyi anlamak, fazla ya da az bilgi vermemek önemlidir. Çocuğunuz size soru sorduğunda siz de ona “Tam olarak şunu mu öğrenmek istiyorsun?” diye sorabilir ve sorusunu doğru anlayabilirsiniz. Her ne olursa olsun sorduğu sorulara ya da öğrenmek istediği konulara kesinlikle ters ve yargılayıcı cevaplar vermemelisiniz. Çünkü bu cinsellik hakkında muhtemelen size yönelttiği son soru olacaktır.

• Hemen Her Yaş Grubunda Görsellerden Yararlanın: Çocuklar, doğumdan başlayarak özellikle ergenlik öncesi döneme kadar öğrenmenin görsellerle desteklenmesinden daha çok hoşlanırlar. Cinsellik eğitimi sırasında çocukların görerek ve mümkünse dokunarak bilgilendirilmesi, öğrenmeyi daha akılda kalıcı hale getirmelerine yardımcı olacaktır. Bu konuda cinsellik eğitiminde kullanılan birçok görselden yararlanabilirsiniz. Örnek görsellere buradan ulaşabilirsiniz. GÖRSELLER İÇİN TIKLAYINIZ!

• Cinsellik Hakkında Konuşmaya Erken Yaşlarda Başlayın: Cinsellik hakkında çocukların soru sormasını beklemeden onları bilgilendirebilirsiniz. Daha önce de belirttiğim gibi hemen her yaşta cinsellik hakkında konuşulabilir. Örneğin organlarını tanıtırken bu senin burnun ya da bu senin penisin/vajinan (çok zorlanıyorsanız daha sonra açıklamak kaydıyla cinsel organın da diyebilirsiniz J) diyebilirsiniz

• Ergenlik Dönemine Girmeden Önce Yaşayacağı Değişimler Hakkında Bilgi Verin: Ergenlik dönemine giren çocuklar hayatlarında hiç yaşamadıkları kadar hızlı ve kapsamlı bir gelişim serüvenine başlarlar. Boy uzaması, tüylenme, ses kalınlaşması vb. yaşanan değişimler çocukları huzursuz edebileceği için önceden bilgilendirilmesi çocukların benlik gelişimlerine olumlu katkı sağlayacaktır.

Yaş gruplarına göre çocuklarla cinselliği nasıl konuşabiliriz konulu 2. bölümde görüşmek dileğiyle, hoşçakalın..!

Mehmet BAL
Psikolojik Danışman
balmehmet@hotmail.com