Eleştirel düşünme ve öğrenme süreci

ELEŞTİREL DÜŞÜNME VE ÖĞRENME SÜRECİ

Eleştirel Düşünme

Ünlü bir düşünür, ”İnsan gün boyunca düşündüklerinin toplamıdır” der. Düşünmek nefes  almak gibi doğal bir refleksimiz olsada eleştirel düşünme daha kapsamlı bir süreçtir. Akıl yürütme,analiz ve değerlendirmelere dayanan bu aktif süreç insanın çevresinde olup bitenlere bilinçli bir farkındalıkla yaklaşmasını sağlar. Bilinçli  farkındalığa sahip olmak için eleştirel düşünme tarzını benimseyen bireyler birtakım gerekliliklere ihtiyaç duyar. Bu konu ile ilgili bilimsel çalışmalar yapan Branch (2000) eleştirel düşünmeyi ortaya çıkaran özellikleri meraklı olma, açık görüşlü olma,sistematik olma, çözümleyici olma, entelektüel olgunluk, özgüven sahibi olma ve doğruyu arama olarak belirtmiştir. Peki bu özelliklere sahip olmak eleştirel düşünme için yeterli midir ? Amerikan Psikoloji Derneği (1992)  bazı bireylerin eleştirel düşünme becerilerine sahip olmalarına karşın eleştirel düşünme becerilerini gerektiği gibi kullanamadıklarını belirtmiş ve bu durumu eleştirel düşünme ”eğilimine”  sahip olmadıkları ile ilişkilendirmiştir. Bu özelliklere sahip olmak bireyin eleştirel düşünme tarzını benimsemesi için tek başına yeterli değildir. Eleştirel düşünme yeteneklerden ziyade araştırmaya olan netlik ve doğruyu arama çabası ile ilişkilidir.

Öğrenme Stili

Her insan parmak izleri gibi kendi öğrenme stiline sahiptir (Dunn, 1986). Öğrenme konusundaki bu bireysel farklılığın geçmiş yaşamdaki deneyim ve beklentilerden kaynaklandığı düşünülmektedir. Bu konu literatürde bireysel öğrenme farkları olarak da geçmektedir. Öğrenme konusunda performansın artması için bireyin kendini tanıması ve nasıl etkili öğrendiğine dair yöntemleri saptaması gerekir. Öğrenme stili bireyin yaşamında önemli bir yere sahiptir. Birey kendi öğrenme stilini bildiğinde,öğrenme sürecinde bu stili devreye sokacak ve böylece, hem daha kolay, hem daha çabuk öğrenecek, büyük olasılıkla öğrenme sürecinde başarılı olacaktır. (Biggs, 2001) . Buna öğrenmeye bireysel yaklaşım da diyebiliriz. Öğrenmeye bireysel yaklaşım bireyin kendi çalışma modelini belirlemesinde ve akademik başarıyı yakalamasında önemli bir unsurdur .

Öğrenme Stili ve Eleştirel Düşünme İlişkisi

Eleştirel düşünme öğrenme performansını etkilemektedir. Öğrenme performansı da  sosyal- akademik başarıyı doğrudan etkilemekte ve bireylerin öznel iyi oluşlarına katkı sağlamaktadır. Yapılan bilimsel çalışmalar öğrenme ve eleştirel düşünme arasında pozitif bir ilişki olduğunu söyler. Yani bireyler ne kadar eleştirel düşünme özelliğine sahipse öğrenme süreci o kadar aktif olur. Peki öğrenme stiliyle eleştirel düşünme arasında nasıl bir ilişki vardır ? Bu konu ile ilgili olarak Torres (1993),öğrencilerin biliş becerilerini ya da karmaşık zihinsel işlemleri geliştirmek için gruplandırılmış beş temel etmenden oluşan kavramsal bir yapı geliştirmiştir.

Öğretmenle ilişkili etmenler: Öğretmenin dersi anlatma tarzı, yaptığı sınavlar, öğretmenin öğrenciden beklentileri ve öğretmenle kurulan duygusal bağ öğrencinin öğrenme stili geliştirmesine yardımcıdır.

Öğrenciyle ilişkili etmenler: Derse katılım, ders öncesinde hazırbulunuşluluk düzeyi, derse karşı duyulan ilgi ve derse verilen değer öğrencilerin öğrenme stili geliştirmesine yardımcıdır.

Kişisel özellikler: Kişisel özelliklerin öğrencilerin bilişsel gelişiminde önemli bir unsur olduğu bilinmektedir. Buna bağlı olarak cinsiyet,yaş,etnik yapı,sosyo-ekonomik yapı gibi unsurlar öğrencinin öğrenme stili geliştirmesini etkilemektedir. Aynı zamanda öğrenme stilleri bireylerin zihinsel işlemleri nasıl gerçekleştirdiğine dair ipuçları vermektedir. Bu noktada eleştirel düşünme tarzını kullanan öğrencilerin akademik başarıları eleştirel düşünme tarzını kullanmayan öğrencilere göre daha fazladır. 

Bilimsel Çalışmalar

– Zang ve Stenberck (2000) öğrenme yaklaşımlarıyla eleştirel düşünme ilişkisini incelemiş ve eleştirel düşünen öğrencilerin akademik ve sosyal olarak daha başarılı bireyler oldukları sonucuna varmıştır.

– Colucciello (1999) çalışmasında öğrencilerin eleştirel düşünmeye karşı eğilimleri ve öğrenme stilleri arasındaki ilişkiyi incelemiş, eleştirel düşünme tarzına sahip öğrencilerin özgüvenlerinin daha yüksek olduğunu ve daha baskın öğrenme stillerine sahip olduğunu belirtmiştir.

– Adams,Stove ve Whitlow (1999) çalışmasında üniversite öğrencilerinin eleştirel düşünmeleriyle akademik başarıları arasında pozitif bir korelasyon olduğu sonucuna ulaşmıştır

Bilinmesi Gerekenler

– Eğitim Felsefecilerine göre eleştirel düşünme kullanılabilecek bir seçenek değil eğitimin ayrılmaz bir parçasıdır

-Bireyi iyi düşünebilen bir birey yapan sahip olduğu bilişsel beceriler ya da yeteneklerden çok, araştırmaya,netliği aramayave eleştirel düşünmeye olan eğilimidir

-Akbıyık ve Seferoğlu adlı çalışmacıların araştırmasında eleştirel düşünme ve İngilizce dersi arasında bir ilişki bulunamamıştır

-Kolb öğrenme stilini bireyin bilgiyi alma ve işleme sürecinde tercih ettiği yollar olarak tanımlamıştır.

-Öğrenme stilinin bilişssel, duyuşsal ve çevresel yönü vardır.

-Gelişmiş insan her an algılayıp düşünebilen insandır (1995).

-Çalışmalar kız öğrencilerin eleştirel düşünceye, erkek öğrencilerin çözümleyici düşünceye sahip olduğunu söyler

-Kendi öğrenmesinin farkında olan bireyler hem akademik hem de günlük yaşamda başarılıdır.