Gerçeklik Köprüleri Yıkılırken…

Psikolojik şiddet hakkında yazılıp çizilen birçok şey olduğunu hepimiz biliyoruz. Son zamanlarda ise karşımıza yepyeni bir kavram çıktı… Zihinsel istismarın daha sinsi biçimlerinden biri olan “gaslighting”…

Adını, karakterlerden biri olan Jack Manningham’ın karısı Bella’yı ve çevrelerindekileri onun deli olduğuna ikna etmek için sistematik olarak gerçekliği manipüle ettiği 1938 tiyatro oyunu “Gaz Işığı”‘ndan alır. Başlangıçta Bella, evdeki gaz ışıklarının her geçen gün daha da karardığını fark eder ve Manningham’a bundan bahseder. Ancak eşi onun delirdiğini, öyle bir durum olmadığını söyler. Halbuki  o sırada kendisi eskiden o evde yaşarken öldürülen zengin bir kadının henüz bulunmamış sahipsiz çeyizini aramaktadır.

“Gaslighting”, 1960’lardan beri halk dilinde kullanılmaktadır ve 1980’lerde klinik sözlüğüne girmiştir. Bir kişinin, bir başka kişinin gerçeklik duygusunu yok etmeye çalışması durumunu isimlendirmek için kullanulur. Örneğin, büyüleyici bir şekilde aldatıcı olan ve aynı zamanda herhangi bir yanlış yapmayı reddeden sosyopatlar, başkalarını kendi algılarından şüphe etmeye teşvik etmekle ünlüdür. Benzer şekilde, bağımlılar, eylemlerinin sonuçlarının sorumluluğundan kaçınma çabasıyla, kendi lehlerine eğilim göstermek için bir dizi olayı bükerek, doğrudan dahil olanları bile şaşırtacak hale getirebilirler.

“Gaslighting”, kavramı, nihai projeksiyon olarak düşünülebilir. Bu davranışı gerçekleştiren kişi, kısmen başkalarının beklentilerini karşılamak ve kısmen de etrafındakilerin gerçekliğini şekillendirmek için belirli bir gerçeklik yaratmaya ihtiyaç duyar. Örneğin bencil ve desteksiz bir kişi, sevgilisine “Senin için her şeyi yaparım ama sen izin vermiyorsun” diyebilir. Sonunda, karşısındaki kişi yardımı kabul etmeye isteksiz olup olmadığını merak etmeye başlar ve yeterince cesaretlendirme ile sevilebilir olup olmadığından dahi şüphe etmeye başlar. Buradaki manipülasyon, mağdurun “sadece o kişi tarafından sevilebilir olduğuna” inanmasına ve kendi benlik algısının zayıflamasına neden olur.

Psikolojik manipülasyon dinamiği, gücünü karşısındaki kontrol edebilme becerisinden alır. Bu özel dinamik, bilinen psikolojik şiddetten çok daha zorlayıcıdır. Çünkü gaslighting olayında kişiyi hem kendi gerçekliğinden koparma hem de zahiri bir gerçeklik yaratılması söz konusudur.

Zahiri gerçeklikten kurtuluş nasıl olur? Gerçek benliğini ortaya çıkarmak ile “onu seven tek kişiyi”  kaybetmek arasında seçim yapması gereken kişi çoğunlukla böyle yaşamaya devam eder çünkü kendi ruhuyla tanışmaya gücünün yetmeyeceğinden korkar ve bir yalanı gerçek sanarak sınırlı ömrünü yaşamayı tercih eder. Bu dinamiğin çözmenin yegane çözümü, mağdur kişinin şunu anlamasıdır; civciv gibi sarı saçlarının olması, civciv gibi paytak yürümesi ve civciv gibi narin olması, onun civciv olduğu anlamına gelmez…

Civciv gibi görünmekle civciv olmadığını anlamak arasındaki köprüyü bir kez geçen kişi bir daha kolay kolay gerçeklik algısıyla oynanmasına da izin vermeyecektir.

https://www.psychologytoday.com/intl/blog/enlightened-living/201509/gas-lighting-burning-the-bridges-truth çeviridir.