Okulda kullanılabilecek Psikolojik Danışma teknikleri

OKULDA KULLANILABİLECEK PSİKOLOJİK DANIŞMA TEKNİKLERİ

Eğer Bilseydin: T: Amacın nedir? – D: Bilmiyorum. – T: Eğer bilseydin ne derdin? – Bunun eğer yapsaydın nasıl yapardın ya da farklı soru kalıplarına uyarlayabiliriz.

Para Buruşturma: Danışman eline 5 tl alır ve danışana sorar: Kaç para bu? Cevabı aldıktan sonra 5 tl yi buruşturur ve tekrar sorar şimdi kaç para? Danışan aynı cevabı verince Danışman’da sende aynı böylesin bir problem yaşamış olabilirsin fakat bu senin değerini düşürmez diyerek danışanın benlik saygısını yükseltir. (Özellikle değersizlik hissi yaşayan öğrencilerde oldukça etkili bir tekniktir)

Müzik Listesi: Danışana mp3 ündeki ya da telefonundaki müzik listelerini düşün denir. İçinde oldukça şarkı vardır, ama bunların içinde birçoğunu uzun zamandır dinlemiyorsundur ya da artık yeni çıkan parçalarla modası geçmiştir. Aynı hayatında da bazı davranış kalıpların bulunmakta ve bunları çeşitli nedenlerle yenilemenin zamanı gelmiştir. Şimdi beraber müzik listeni yenilemeye başlamaya ne dersin?

Olasılık Oyunu: Bahis oynasam senin üzerine % kaç bunu yaparsın ve bahsi kimin üzerine oynamalıyım senin yapacağına mı yoksa yapamayacağına mı?

Danışanın Çorbasına Tükürme: Bir Adlerian terapi tekniği olan bu teknikte danışman mantıklı cümlelerle danışanın mantık dışı  düşüncelerini fark etmesini sağlar. Örnek: D: Herkes beni sevmeli. – T: En mükemmel varlık kim bu dünyada? – D: Elbette Tanrı. – T: Peki onu herkes seviyor mu? – D: hımm, sanırım hayır. – T: En mükemmel ve kusursuz varlığı bile sevmeyen varken senin herkesin seni sevmesini beklemen sence ne kadar gerçekçi?

Dikiz Aynası: Danışana bir arabada olduğunu ve sürekli olarak dikiz aynasından arka tarafı takip ettiğini hayal etmesi istenir ve bu durumda olabilecekleri düşünmesi söylenir. Böylelikle danışanın geçmiş yerine önüne yani şimdi ve geleceğe odaklanması amaçlanır.

Bir Obje Seç: Özellikle kendini açmakta isteksiz olan danışanları danışma sürecine dahil edebilmek için oldukça verimli bir tekniktir. Danışana odada kendine en yakın hissettiğin obje, Hangi objeyle kendini özdeşleştiriyorsun, Bir seçim yapsan hangi hayvan olmak isterdin? vb sorular sorularak danışanın kendini açmaya başlaması beklenir.

Mektup Yazdırma: Özellikle kendini ifade de sıkıntı yaşayan danışanlara uygulanması verimliliğini arttıracaktır. Danışana gelecekteki hedefinle ilgili, 10 yıl sonraki haline bir mektup yaz ya da şu anki hayatın ve duygularınla ilgili bir mektup yaz vb. şekilde çoğaltılarak uygulanabilir.

Sayı Doğrusu ya da Dairesel Çizim: Problemi ve adımları somutlaştırmak adına danışana şu an kendini 1-10 arasında değerlendirmek istesen kaçta görürdün ve 1 puan yukarı çıkmak için ne yapman gerekirdi ? diye sorulur.

Mantıklı ve Mantıkdışı Sandalye: Danışanın farklı açılardan olaya yaklaşabilmesi amacıyla farklı iki sandalyeye oturarak durumuyla ilgili mantıklı ve mantıkdışı yorumlar yapması istenir. Danışanın içgörü kazanması adına oldukça yararlıdır. Danışanın olayı daha içselleştirmesi adına sandalyelerin üstüne bir kağıt yapıştırılarak mantıklı ve mantıkdışı sandalye diye yazılabilir.

İstek: Futbol oynamak istiyorum.

Eylem: Ödevlerimi aksatıyorum.

Değerlendirme: Futbol oynamama izin verilmiyor.

Plan: Ödevlerime daha fazla özen göstermeye başlayacağım.

(Gerçeklik Terapisinde     kullanılan bir tekniktir)

Tekrarlayıcı Soru: Aynı soru yineleyici biçimde danışana sorulur ve danışan her seferinde farklı bir şeyler söyleme ihtiyacıyla yeni farkındalıklar edinebilir.

Bugünkü oturumda ilgini çeken üç şeyi listele?

Ev Ödevleri: Davranışsal problem yaşayan danışanlarda sıklıkla kullanılmaktadır. Her hafta ödev verilmesi hem danışanın sorunun üzerine gitmesine hem de terapi sürecine inancının artmasına katkısı bulunmaktadır. Adlerci terapistlerin yaptığı araştırmalarda danışma sürecinde verilen ödevlerin danışmanın etkinliğini anlamlı bir şekilde olumlu etkiledi görülmüştür.

Kendini Roman ya da Dizi kahramanı ile eşleştirme

İskambil Oyunu: İskambil kağıtları dağıtılır ve danışana kötü bir el verilir. Şu an elin kötü olabilir ama ömür boyu böyle sürdürmek zorunda değilsin ve bunu düzeltebilirsin denebilir.

Problemin yaşanmadığı anları hatırlaması ve zihninde o anları canlandırması söylenir.

Neyi yapmak istemediği değil neleri yapmak istediği sorulur.

Mucize Soru: Soruya verilen yanıt problemin temel alanıdır der Adlerciler.

Çelişik Niyet: Viktor Frankl – Varoluşçu teknik –  Sorun yaşadığı davranışı daha sık yapması söylenir. Dünya titreme şampiyonu gibi titremeyi dene.

Tersine Çevirme: Çok sakin birine, heyecanlı olması ya da var olan duygu durumunun tersinde bir role bürünmesi istenir. Böylelikle diğer duyguları ile ilgili farkındalık kazanır. Ayrıca bu teknik danışanların reddetmeye çalıştıkları bazı kişisel özellikleri kabul etmeye başlamalarına yardımcı olur.

Denetim Odağını Değiştirmek: Viktor Frankl

Yeniden Çerçevelendirme: Bu teknikte, problemli davranış iyi niyeti vurgulayan, daha olumlu bir bakış açısıyla ele alınarak yeniden etiketlenir. Örneğin: Annesinin özel hayatına karıştığını düşündüğü için kızgın olan ergene:”Annen mutluluğun için en iyi nasıl yardımcı olabileceğini henüz bulmuş değil.”

Sol Elle Resim Çizdirmek:

Çifte Standart: Evlenmek aptalca, saçma diyen danışana ben danışanıma güveniyorum madem öyle bende eşime boşanmak istediğimi ve bu müessesenin gereksiz olduğunu söyleyeyim denir. Danışan buna şiddetle karşı çıkarak yapmaması gerektiğini söyler ve burada gerekli farkındalık sağlattırılır.

Hayatın bir film karesi gibi gözünün önünden geçse hangi karede bu filmi dondurmak isterdin?

Hayatın bir film olsa sence ne tür bir film izlerdik?

Ağlayan bir danışana; gözyaşlarının dili olsa şu an bize ne söylerdi? denilerek katarsis sağlanabilir.

Metafor: Metafor bir kelime kullanılarak yeni farkındalıklar sağlanmaya çalışılır. Ör: Bezelye tohumu; Sence bu tohum nasıl gelişir? ya da Bir Narsın ve içini açtığımızda nasıl taneler çıkacaktır?

“Parçalar” kullanmak, terapinin pek çok aşamasında ortaya çıkan inkar ve direnci yok etmek için işe yarar bir kavramdır. Ör: Şu anda bana kızgınsın ve ben bu parçanla konuşmak istiyorum.

Sorumluluk almaya önem vermeliyiz. Başına gelen sorunların %99 unun sorumlusu karşı taraf olsa da ben %1 lik kısımla ilgili konuşmak istiyorum, yani senin sorumluluğun olan kısma.Çok sınırlı da olsa senin rolüne bakmalıyız, çünkü sana en çok orada yardımcı olabilirim.

Fritz Perls rüyadaki her şeyin rüya görenin bazı yönlerini temsil ettiğini düşünmüş ve rüyayı görenden rüyadaki her nesnenin yerine konuşmasını istemiştir.

Vaka Çözümü Örnekleri:  Sahne korkusu sebebiyle terapiye gelen piyaniste sahnenin kanatlarından piyanoya kadar farklı renklerdeki havluları yere dizmesi istenmiştir. Sonrasında ise bu havlu dizisi boyunca yürürken hangisinin üzerine bayılacağına karar vermesi istenmiştir. Bu şekilde piyanistin dikkati korkudan başka bir şeyler üzerine o kadar yoğunlaşmıştır ki en sonunda piyanosuna oturup rahat rahat çalmıştır.

Oğlundaki tehlikeli akne problemi dolayısıyla terapiste başvuran danışana oğlunu tatile kayağa götürmesi, bir oda kiralayıp tüm aynaları kaldırtması istenmiştir. Gencin iki hafta içinde kayakla meşgul olması ve akneleriyle ilgilenmemesi aknelerin kaybolmasını sağladı. Amaç buradan problem davranışı ikinci plana attıracak alternatif davranış bulmaktır.

Semptomlar zorlaştırılarak danışanın düzeni bozulur ve değişim başlar. Örnek: Endişelendiği zamanlarda parmak emme alışkanlığı geliştiren bir çocuğa Erickson parmak emmekten aldığı tatmini yaşamak için devam etmesini söyledi. Ayrıca çocuktan parmaklarını daha demokratik bir şekilde emmesini ısrarla istedi. Yani çocuktan sadece sol baş parmağını değil tüm parmaklarını emmesini istedi. Bunun yanı sıra çocuğu parmaklarını rast gele değil her parmağına eşit zaman ayırarak sistematik bir şekilde emmesini söyledi.

Uykusuzluktan şikayet eden adamdan ne olursa olsun vereceği tavsiyeyi gerçekleştirmesi yönünde söz aldı ve ardından ne zaman uykusuzluk çekerse yataktan kalkıp yerleri fırçalamasını söyledi. Adamın uykusuzluk problemi aynı zamanda sona erdi.

Çok sigara içen kadın hastasına canının istediği kadar çok sigara içmesi konusunda teşvik etmiş fakat sigaraları tavan arasına kibritleri de bodruma koymasını istemiştir. Hastalar için bu formüller o kadar sıkıcı bir hale gelmiştir ki alışkanlık veya semptomlar ortadan kalkmıştır.

Problem çıkaran çocuklarınıza şunları söyleyin: Bir daha ki sefere diğerine vuran çocuğu duyduğumda ya da gördüğümde, her iki çocuk da hemen odalarına gönderilecek. Başta adaletsiz gibi görünse de bu yöntemin etkililiği deneysel olarak kanıtlanmış bir Erickson yöntemidir.

Fatih PULAT
Psikolojik Danışman

Fatih PULAT ‘ın
Kitaplarla ve Filmlerle Aile Eğitimi kitabını satın almak isterseniz
Kitaba tıklamanız yeterli.