Osmanlı’da Dahiler

OSMANLI’DA DAHİLER

İçinde bulunduğumuz şu sıkıntılı günlerde insan o kadar mutluluğa, güzel habere aç kalıyor ki adeta güzeli, iyiyi arayan bir dedektöre dönüşüyor bazen. Ülkemizde beşincisi düzenlenecek bir kutlama, daha doğrusu bir farkındalık günü ile alakalı bugün bir şeyler yazmak istedim. Belirttiğim gün 22 Mayıs Dahiler ve Üstün Zekâlılar Günü. Tüzder öncülüğünde hayata geçirilen ve kutlanan bu gün sayesinde üstün zekâlı bireylerin eğitimi ve ülkeye katkısı konularında güzel çalışmalar görebileceğiz.

İşte son yıllarda ülkemizdeki güzel gelişmelerden bir tanesi de üstün yetenekli bireylere verilen değerin artması ve bu konuda farklı çalışmaların ortaya konmasıdır. Bu anlamda ülke olarak biraz geç kaldık aslında. Çünkü şu anda dünyadaki gelişmiş ülkelerin hepsinin bu bireylerin eğitimi, yaşamı, çalışma ortamı ile alakalı planları ve projeleri bulunmakta. Bu bireylere özel kurumlar ve okullar açılmakta. Şimdi dünyanın ilk dahiler okulunu biz açtık desem, şaşırırsınız herhalde. Şaşırmayın çünkü biz açtık. Dünyanın ilk dahiler okulunun adı: Enderun Mektebi’dir. Enderun mektebi o kadar muazzam bir okul ve sistemdir ki bizden önce onun değerini batılılar anladı ve bu konuda çalışmaya başladılar. Amerika’da Enderun ile ilgili yapılan çalışmaların sayısı 350’yi geçerken bizde yapılan çalışmalar 7-8 dolaylarında kalmıştır. İlk sistemli çalışmayı bizim yapıp devamını getiremeyişimiz çok manidar. Gerçi modern atasözlerimizden biri der ki: Türk gibi başla, Alman gibi devam et ve İngiliz gibi bitir. Yani bizler toplum olarak bir işe başlarken gösterdiğimiz şevki devam ettirirken göstermiyoruz ve zamanla o alanda başarısız olup kalıyoruz.

Peki, tarihimizde dahiler nasıl değerlendirildi. Her devlet, her toplum ve her grup dâhileri değerlendirmişlerdir. Hasan Sabbah’tan tutun Nizamülmülk’e kadar herkesin bu konuda belli çalışmaları olmuş ve dâhileri kendi emelleri uğrunda kullanmışlardır. Selçuklu Gulamhanelerle, Osmanlı ise Enderun Mektebi ile dâhileri ülke menfaati için kullanmışlardır. Peki, Enderun Mektebi’nin eğitim ilkeleri nelerdi? Öğrenci seçim süreci nasıl işliyordu? Bunun gibi birçok soru zihnimizi yormakta ve bilgi sahibi olmak istemekteyiz. İşe bu amaçla yaptığım okumalarla derlediğim Enderun Mektebi’nin on ilkesi:

1-Öğrenci seçimi titiz, doğru, adaletli bir şekilde gerçekleştiriliyordu.

2-İyi bir eğitim kadrosuyla eğitim yapılıyordu.

3-Bireyler kendi ilgi ve yeteneğine göre eğitim alıyorlardı.

4-Her birey en az bir sanat ve spor dalında ilerleme kat ediyordu.

5-Öğretimde bireysel farklılıklara dikkat edip bireye özel öğrenme yöntemi kullanılıyordu.

6-Önce ahlaki eğitim sonra bilgi ve beceri eğitimi gerçekleştiriliyordu.

7-Türk kültürü, yaşam tarzı ve İslam medeniyeti öğretiliyordu.

8-Sorumluluk eğitimi yapılıyordu.

9-Eğitimde teorik ve pratik iç içeydi.

10-Devlet bekası vb. gibi vizyoner yapıda eğitimden çıktı alınıyordu.

Bu maddelerin birçoğunu batı kendi eğitim sistemine uyarladı ve eğitimde bizden katbekat ileriye gitti. Umarım en kısa zamanda bizler de eğitim dünyamızı bu meşalenin ışığında şekillendirir ve muasır medeniyetler seviyesine ulaşırız.

Sabri DAŞO
Psikolojik Danışman
sabridaso@gmail.com