Özel eğitim ve kaynaştırma için kullanılan kavramlar ve kısaltmalar

ÖZEL EĞİTİM VE KAYNAŞTIRMA İÇİN KULLANILAN KAVRAM VE KISALTMALAR

Merhaba arkadaşlar. Özel eğitim ve kaynaştırma konularında bazen bazı durum, evrak, kurum vs. tanılamak için kısaltmalar kullanabiliyoruz. Tecrübeli arkadaşlar kısaltmaların ne anlama geldiğini anlıyor, fakat öğrenciler, yeni mezunlar, yeni atanmışlar, çalışmaya yeni başlayanlar için bu kısaltmalar bir anlam ifade etmeyebiliyor. Bugün meslekte ve özel eğitim/kaynaştırma alanında en çok kullanılan kısaltmaları ve açılımlarını sizlerle paylaşacağım.

BEP = Bireyselleştirilmiş Eğitim Planı

Okul ve kurumlarda kaynaştırma/özel eğitim öğrencileri için hazırlanan, çocuğun eğitsel tanısı baz alınarak amaçlara uygun bir şekilde belirlenen eğitim planıdır.

BÖP = Bireyselleştirilmiş Öğretim Planı (Programı)

BEP’te yer alan hedef ve çalışmaların ne zaman, hangi materyal ve yöntemlerle gerçekleştirileceğinin yazıldığı kapsamlı plandır.

EDİF / EDF = Eğitsel Değerlendirme İsteği Formu/Eğitsel Değerlendirme Formu

Okul ve kurumlarda öğrenim gören ve eğitsel destek görmesi gerektiği düşünülen çocuklar için sınıf/branş öğretmenleri tarafından doldurulan formdur. Okul psikolojik danışmanı gerekli yerlere kendi çalışmalarını ve görüşlerini yazar. Bu form kapalı zarfla veliye teslim edilir ve veli RAM’a yönlendirilir. Forma eşlik eden hastane heyet raporu, psikolog değerlendirmesi gibi raporlar da zarfa eklenebilir. EDİF’in fotokopi makinesinde taranmış PDF formatındaki örneği DYS üzerinden de RAM’a sevk edilebilir.

BGR = Bireysel Gelişim Raporu

BEP hazırlanan öğrencinin yıl içindeki gelişimini ve ileride edinebileceği düşünülen kazanımların özetlendiği rapordur. Sınıf/branş öğretmenleri tarafından doldurulur. Okul psikolojik danışmanı tarafından ilgili yerlere yapılan çalışma ve görüşler yazılır. EDİF’te olduğu gibi kapalı zarfa koyularak veliye teslim edilir ve veli RAM’a sevk edilir.

RAM = Rehberlik ve Araştırma Merkezi

Her ilçeye ait ayrı bir RAM vardır. Eğitsel/psikolojik destek alması gerektiği düşünülen öğrenci veya çocuklar bu kuruma yönlendirilir.

TZK = Tam Zamanlı Kaynaştırma

Herhangi bir okulda okuyan öğrenci için RAM tarafından önerilen hizmet kararıdır. Bu öğrenciler bulundukları okulda normal sınıfta öğrenim görmeye devam ederler. Yarı Zamanlı Kaynaştırma uygulaması yıllar önce yürürlükten kaldırılmıştır, bu nedenle bu öğrenciler sınıf arkadaşları gibi aynı süre ve saatte öğrenim görürler. Sınıf/branş öğretmenleri bu öğrenciler için BEP Birim toplantısında alınan kararları ve öğrencinin eğitsel tanı raporunu baz alarak BEP/BÖP oluşturma sorumluluğuna sahiptir. Bu öğrenciler ailelerinin de onayıyla okulda açılacak Destek Eğitim Odası’ndan ücretsiz faydalanabilirler. Haftada bir ya da iki gün birer saat olmak üzere Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezleri’nden ücretsiz birebir destek eğitim görebilirler. Özel Öğrenme Güçlüğü, Dil ve Konuşma Güçlüğü, Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu, Bedensel Yetersizlik gibi tanılara sahip öğrenciler için genelde Tam Zamanlı Kaynaştırma kararı çıkar. Hafif Düzeyde Zihinsel Yetersizlik, Yaygın Gelişimsel Bozukluk, Otizm, İşitme/Görme Yetersizliği gibi tanılara sahip bazı öğrencilerde RAM kararı yahut aile isteğiyle de Tam Zamanlı Kaynaştırma Kararı çıkabilir. Tam Zamanlı Kaynaştırma uygulamasıyla ilerleme kaydedemediği düşünülen öğrencilerin özel eğitim sınıfı ya da okullarına yönlendirilmesi için yeniden değerlendirme isteğiyle öğretmenin dolduracağı EDİF’le RAM’a sevk edilmesi gerekir.

DKG = Dil ve Konuşma Güçlüğü

Alıcı veya ifade edici dil becerileri yeterince gelişmemiş olan, kekeleme problemi yaşayan öğrencilerin dil ve konuşma terapisi desteği alabilmek için sahip olmaları gereken tanıdır. RAM tek başına DKG raporu veremez, öğrencinin işitme problemi yaşamadığından emin olmak için önce Kulak Burun Boğaz servisine (KBB), ardından hastanenin çocuk psikiyatri servisine yönlendirilmesi gerekir. Heyet raporu çıkan öğrenci sınıf/branş öğretmeninin dolduracağı EDİF’le RAM’a yönlendirilir. Engel oranı % 10 – 20 arasındadır. RAM’dan çıkan raporla öğrenci Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi’nden dil ve konuşma terapisi desteği alır. İlerleme kaydeden ve sorununun üstesinden gelen öğrencinin raporu öğretmen gözlemi, Özel Eğitim ve Rehabilitasyon merkezi durum raporu ve ailenin de onayıyla kaldırılabilir. DKG tanısına sahip öğrenciye okulda BEP hazırlama zorunluluğu yoktur.

DEHB = Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu

Doğuştan getirilen nörokimyasal yetersizlikler sebebiyle odaklanma, karar verme, planlama, yordama konularında sorun yaşayan ve hareketliliğini durduramayan bireylerin aldığı tanıdır. Şüphelenilen öğrencilerin hastanenin çocuk psikiyatri servisine yönlendirilmeleri gerekir. Heyetten bu raporu alan çocuklar hem psikolojik hem de tıbbi tedavi görürler. Heyet raporu olmadan RAM DEHB kararı çıkaramaz. Okulda BEP hazırlama zorunluluğu yoktur, fakat aile isterse Destek Eğitim Odası’ndan ücretsiz yararlanabilirler. RAM’ın yönlendirmesiyle Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezleri’nden birebir destek eğitim görebilirler.

ÖÖG = Özel (Özgül) Öğrenme Güçlüğü
Geniş kapsamlı bir tanıdır. RAM’ın uyguladığı zeka testinde 70 – 90 IQ puanı arasında (normal altı zeka) sonuç alan ya da normal zeka aralığında (90-110) olup belirli bir tür öğrenme güçlüğünden dolayı akademik anlamda ilerlemekte zorlanan öğrencilerdir. Okuma Güçlüğü (Disleksi), Yazma Güçlüğü (Disgrafi), Hesaplama/Matematik Güçlüğü (Diskalküli), Sınır Zeka, Donuk Zeka gibi kategorilere ayrılırlar. Engel dereceleri % 20oranındadır. Sınır/donuk zeka tanısı kalktığından dolayı normal altı zeka aralığındaki öğrenciler de bu tanı kapsamına girmektedir. Bu öğrenciler eğitsel tanı raporu almadan önce RAM tarafından heyet raporu alabilmesi için hastanenin çocuk psikiyatri servisine sevk edilir. Heyet raporu olmadan RAM tarafından eğitsel destek kararı çıkmaz. Eğitsel tanı raporuna sahip öğrenciler okudukları okulda Tam Zamanlı Kaynaştırma eğitimine tabi tutulurlar, aile onayıyla Destek Eğitim Odası’ndan da ücretsiz yararlanabilirler. Haftada bir ya da iki gün birer saat olmak üzere okul saatleri dışında Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezleri’nden birebir ücretsiz destek eğitim görürler. Bu öğrencilerin raporları genelde 1 ya da 2 yıllıktır ve rapor süresi dolunca yenilemek gerekebilir. Öğrencinin yaşıtları seviyesine geldiği gözlemlenirse ailenin de onayıyla raporu kaldırılabilir. IQ puanları ne kadar düşükse ilerleyen yıllarda engel oranlarının artması ve tanılarının ÖÖG’den HDZY‘ye kayması olasılığı artar. Bu nedenle erken yaşta teşhis edilmeleri ve yoğun eğitim görmeleri çok önemlidir.”

HDZY = Hafif Düzeyde Zihinsel Yetersizlik

Hafif Mental Retardasyon da denir. Zeka testinden 50/55 – 70 IQ puanı arasında sonuç alan öğrencilere koyulan tanıdır. Engel oranları % 50‘dir. Hafif Düzeyde Zihinsel Yetersizlik tanısı alan bireyler ‘öğretilebilir’ bireylerdir. 8 – 12 yaş zeka seviyesinden yukarı çıkmalarına ihtimal verilmez. Bazıları iyi bir eğitsel destek alırlarsa üniversite bile okuyabilirler. RAM’larda yapılan zeka testlerinde HDZY aralığına dair bir sonuç çıkarsa RAM’dan eğitsel tanı kararı çıkar, bazı durumlarda RAM tanı koymadan önce öğrenciyi çocuk psikiyatri servisine sevk etmek isteyebilir.  Gerek duyulduğu takdirde hareketliliği ve dikkat dağınıklığını önlemek adına tıbbi destek alabilirler. Bu öğrenciler için RAM uygun görürse Tam Zamanlı Kaynaştırma kararı çıkabilir yahut okullarda bulunan Hafif Düzeyde Zihinsel Gerilik özel eğitim sınıflarına yönlendirilebilirler. İlkokula başlaması gereken yaşta yaşıtları seviyesinde olmayanlar için anasınıfı/okul öncesi tedbiri kararı çıkabilir ya da Özel Eğitim Anaokulu‘na yönlendirilebilirler. Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezlerinden ücretsiz birebir destek eğitim alabilirler. 70’e yakın IQ puanına sahip öğrenciler kaliteli ve yoğun bir eğitim desteği görürse tanılarının HDZY’den ÖÖG‘ye dönüşme ihtimali vardır. Erken yaşlarda konuşma güçlüğü HDZY zannedilebilir, bu nedenle bazılarının raporunun ilerleyen yıllarda kalkması olasılığı vardır. IQ puanları ne kadar düşükse ilerleyen yıllarda engel oranlarının artması ve tanılarının hafiften ortaya kayma olasılığı artar.  Bu nedenle erken yaşta teşhis edilmeleri ve yoğun eğitim görmeleri çok önemlidir. Çalıştığınız okulda kayıtlı olup bu tanıya sahip bir öğrenciniz varsa önerilen eğitim hizmetine göre aileyi bilgilendirmeniz ve çocuğu uygun bir okula/sınıfa yönlendirmeniz çok önemlidir, zira bazı ailelerin bu konuda bilgisi olmayabilmektedir.

ODZY = Orta Düzeyde Zihinsel Yetersizlik

Orta Mental Retardasyon da denir. Zeka testinden 35 – 50 IQ puanı arasında sonuç alan öğrencilere koyulan tanıdır. Engel oranları % 70‘tir. Orta Düzeyde Zihinsel Yetersizlik tanısı alan bireyler ‘eğitilebilir’ bireylerdir. 5-7 yaş zeka seviyesinden yukarı çıkmalarına ihtimal verilmez. Öğretilirse basit işler yapabilirler. Akademik anlamda çok ilerleyemezler. Konuşma, tuvalet alışkanlığı, özbakım becerileri gibi yetileri okul öncesi çağdan önce öğrenemez ya da yapamazlar. Çok az kısmı sayı sayma, harfleri tanıma, okuma yazma gibi temel Türkçe – Matematik becerilerini edinebilirler. Yetişkinlik dönemlerinde gözetim altında bazı basit meslekleri belki yapabilirler.  Tıbbi tedaviye çoğu zaman ihtiyaç duyarlar. Bu öğrenciler için Tam Zamanlı Kaynaştırma kararı çıkamaz. Okulların bünyesindeki Orta Düzey Zihinsel Gerilik özel eğitim sınıflarına yahut kademelerine göre Özel Eğitim Anaokulu’na veya Özel Eğitim Uygulama Merkezleri ya da İş Okullarına yönlendirilebilirler. Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezlerinden ücretsiz birebir destek eğitim alabilirler. IQ puanları ne kadar düşükse ilerleyen yıllarda engel oranlarının artması ve tanılarının ortadan ağıra kayması olasılığı artar. Bu nedenle erken yaşta teşhis edilmeleri ve yoğun eğitim görmeleri çok önemlidir. Çalıştığınız okulda kayıtlı olup bu tanıya sahip bir öğrenciniz varsa önerilen eğitim hizmetine göre aileyi bilgilendirmeniz ve çocuğu uygun bir okula yönlendirmeniz çok önemlidir, zira bazı ailelerin bu konuda bilgisi olmayabilmektedir.

ADZY = Ağır Düzeyde Zihinsel Yetersizlik

Ağır Mental Retardasyon da denir. Zeka testinden 20 – 35 IQ puanı arasında sonuç alan öğrencilere koyulan tanıdır. Engel oranları % 80 – 90 arasındadır. 3-5 yaş zeka seviyesinin üzerine çıkmaları beklenmez. Bu tanıya sahip bireylerin eğitilmesi oldukça zordur. Eğitim ve öğretim alanında çok ilerleyemezler. Konuşma, tuvalet alışkanlığı, özbakım becerileri, kendi başına yemek yeme, giyinip soyunma gibi yetileri ilkokul döneminden önce öğrenmeleri çok zordur, hatta hiç öğrenemeyebilirler. Bu bireylerin çok az kısmı temel okuma ve sayma becerilerini edinebilir. Genelde akademik alandan çok günlük hayata dair pratik becerileri edinebilmek için yoğun eğitim görmek zorundadırlar. Öğrendiklerini genellemede, genelden özele, özelden genele düşünmekte zorlanırlar. Alıcı ve ifade edici dil becerileri çok zayıftır. Oldukça dürtüseldirler, kuralları öğretmek zordur. Basit yüz ifadeleri, ağlama, bağırıp çağırma, kendine/başkasına vurma gibi yöntemlerle iletişim kurmaya çalışabilirler. Eşlik eden diğer sağlık problemleri nedeniyle çok azı yaşlılığa kadar hayatta kalmaları zordur. Neredeyse tamamı tıbbi tedaviye ihtiyaç duymaktadır. Bu öğrenciler için Tam Zamanlı Kaynaştırma kararı çıkamaz. Okulların bünyesindeki Ağır Düzeyde Zihinsel Gerilik özel eğitim sınıflarına yahut kademelerine göre Özel Eğitim Anaokulu’na veya Özel Eğitim Uygulama Merkezleri ya da İş Okullarına yönlendirilebilirler. Yetişkinlik dönemlerinde meslek edinmeleri çok zordur, sürekli bakıma ve gözetime ihtiyaç duyarlar. Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezlerinden ücretsiz birebir destek eğitim alabilirler. IQ puanları ne kadar düşükse ilerleyen yıllarda engel oranlarının artması ve tanılarının ağırdan çok ağıra kayması olasılığı artar. Bu nedenle erken yaşta teşhis edilmeleri ve yoğun eğitim görmeleri çok önemlidir. Çalıştığınız okulda kayıtlı olup bu tanıya sahip bir öğrenciniz varsa önerilen eğitim hizmetine göre aileyi bilgilendirmeniz ve çocuğu uygun bir okula yönlendirmeniz çok önemlidir, zira bazı ailelerin bu konuda bilgisi olmayabilmektedir.

ÇADZY = Çok Ağır Düzeyde Zihinsel Yetersizlik

Çok Ağır Mental Retardasyon da denir. Zeka Testinden 0 – 25 arası IQ puanı arasında sonuç alan bireylere koyulan tanıdır. Engel oranları % 90 – 100 arasındandır. 3 yaş zeka seviyesinin üzerine çıkmaları beklenmez. Sürekli bakım ve gözetime ihtiyaç duyarlar. Konuşma, tuvalet alışkanlığı, özbakım becerileri gibi yetileri kazanabilmeleri imkansızdır. Ölene kadar tıbbi destek görmek zorundadırlar. Bazılarında zihinsel engele eşlik eden bedensel yetersizlik ya da işlevsizlik de mevcuttur. Basit yüz ifadeleri, ağlama, bağırıp çağırma, kendine/başkasına vurma gibi yöntemlerle iletişim kurmaya çalışırlar. Eşlik eden diğer sağlık problemleri nedeniyle çok azı yaşlılığa kadar hayatta kalabilir. Hayatlarının büyük kısmını ruh ve sinir hastalıkları hastanesinde tedavi görerek ya da yatarak geçirirler. Çok azı herhangi bir okula ya da kuruma yönlendirilebilir, genelde vakitlerini evde/hastanede geçirirler. Bu bireylerin özel eğitim okullarından faydalanması olasılığı çok azdır.

YGB = Yaygın Gelişimsel Bozukluk

Yaygın gelişimsel bozukluk birden fazla bozukluğu içeren genel bir tanı grubu olup erken çocukluk döneminde başlayan sosyal etkileşim, dil gelişimi ve davranış alanlarında yetersizliklere sahip olma durumudur. Davranış Sorunları yineleyici, sınırlı ilgi ve davranışları kapsamaktadır. Bu durumlar gelişimin birçok alanını etkileyerek kalıcı ve süreğen işlev bozukluklarına yol açarlar. Beş tanıyı içeren bozukluk grubudur:

• Otizm,
• Rett Sendromu,
• Çocukluğun Dezintegratif Bozukluğu,
• Asperger Bozukluğu,
• Başka Türlü Adlandırılmayan Yaygın Gelişimsel Bozukluk (Atipik Otizm)

Bu tanıya sahip öğrencilerin ilerleyen yıllarda tanıları Otizm olarak güncellenebilir. RAM tarafından Tam Zamanlı Kaynaştırma ya da Otizm Özel Eğitim Sınıfı tedbiri çıkabilir. Haftada bir ya da iki gün birer saat olmak üzere Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezlerinden ücretsiz birebir destek eğitim görebilirler. Okullarda açılacak Destek Eğitim Odası’ndan aile onayıyla faydalanabilirler.