Özel eğitim yasası

ÖZEL EĞİTİM YASASI VE DÜNYADAKİ UYGULAMA ÖRNEKLERİ

Özel gereksinimli her öğrenci eşit, adil ve üretken hizmetleri hak etmektedir. Bu yazı, karar vericiler, eğitimciler, psikolojik danışmanlar, aileler ve öğrencilerin Avrupa ve Amerika Birleşik Devletlerindeki etkin  özel eğitim hizmetleri hakkında bilgi sahibi olmalarını sağlamayı amaçlamaktadır.

Genel olarak yetersizlikler 14 başlık altında incelenmektedir. Başlıklar ve tanımlamaları şu şekildedir:

1. Otizm: Otizm, yaşamın ilk üç yılında ortaya çıkan ve yaşam boyu devam eden, sosyal etkileşim, sözel ve sözel olmayan iletişimde problemler, tekrarlayıcı davranış ve kısıtlı ilgi alanları ile kendini gösteren, karmaşık gelişimsel bir bozukluktur. Çocuğun başkaları ile göz teması kuramaması, adı ile seslenildiğinde bakmaması, söylenenleri duymuyor gibi davranması, bazı sözleri tekrar tekrar alakasız ortamlarda söylemesi, oyuncaklarla oynayamaması, parmağı ile bir şeyi gösterememesi, yaşıtlarının oynadığı oyunlara ilgisiz kalması, akranlarına göre konuşmada geri kalması, sallanma, çırpınma veya aşırı hareketli olması, gözlerinin bir noktaya takılıp kalması, eşyaları döndürme, sıraya dizme, rutin değişikliğine aşırı tepki vermesi, kucaklamak isteyene tepki verip ona yönelmemesi otizmin başlıca belirtilerindendir.
2. Görme-İşitme Yetersizliği: Görme ve işitme yetersizliğinin bir arada olması nedeniyle iletişim, gelişim ve eğitim alanında ciddi sorunlar yaşayan bireylerdir. Sadece görme yetersizliği ya da işitme yetersizliği olan bireylere yönelik hazırlanan programlardan yeteri kadar faydalanamazlar, daha kapsamlı eğitim programlarına ihtiyaç duymaktadırlar.
3. İşitme Yetersizliği: İşitme duyarlılığının kısmen veya tamamen yetersizliğinden kaynaklanan, konuşmayı edinmede, dili kullanmada ve iletişimde güçlük nedeniyle bireyin eğitim performansının ve sosyal uyumunun olumsuz yönde etkilenmesi durumudur.
4. Gelişim Gecikmesi: 0-3 yaş arası ve 3-9 yaş arası gelişim dönemlerinde fiziksel, bilişsel, sosyal, duygusal gelişim alanlarında ve iletişim konularında gecikme yaşanması durumudur.
5. Duygusal Rahatsızlık: Aşağıdaki durumlardan herhangi birinin uzun süre devam etmesi ve cocuğun eğitim performansını olumsuz etkilemesine verilen isimdir.
6. Entellektüel ya da sağlık nedeni olmaksızın öğrencinin öğrenme yetersizliğinin olması
7. Akranlarıyla veya öğretmenleriyle kişilerarası ilişkiler kurma becerisinin olmaması
8. Normal koşullar altında uygun olmayan davranışlar sergilemesi
9. Genelde mutsuz ve depresif bir örüntüye sahip olması
10. Kişisel ve sosyal problemlerden kaynaklı fiziksel semptomlar ve korkular geliştirmesi
11. İşitme Kaybı: Genellikle bir işitme cihazının da yardımı ile işitme yoluyla dilsel bilgileri başarılı bir biçimde işlemleyebilmesine olanak verecek derecede işitme kalıntısı bulunan bireydir.
12. Zihinsel Yetersizlik: Zihinsel işlevler bakımından ortalamanın iki standart sapma altında farklılık gösteren, buna bağlı olarak kavramsal, sosyal ve pratik uyum becerilerinde eksiklikleri ya da sınırlılıkları olan, bu özellikleri 18 yaşından önceki gelişim döneminde ortaya çıkan ve özel eğitim ile destek eğitim hizmetlerine ihtiyaç duyan bireyi ifade etmektedir.
13. Çoklu Yetersizlik: Çoklu yetersiz­lik ise iki ya da daha fazla yetersizliğin neredeyse aynı oranda bireyin yaşamını et­kilemiş olması; dolayısıyla bu yetersizliklerden hangisinin birincil yetersizlik oldu­ğunun belirlenememesi durumu olarak betimlenmektedir.
14. Ortapedik Yetersizlik: İskelet kas ve eklemlerdeki hastalık,bozukluk ve yetersizlikten dolayı, bireyin eğitim performansının ve sosyal uyumunun olumsuz yönde etkilenmesi durumudur.
15. Diğer Sağlık Sorunları: Kronik ya da akut hastalıklar nedeniyle (astım, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu, diyabet, epilepsi, kardiyolojik sorunlar, hemofili, toureetre sendromu, nefrit vb) eğitim performansının olumsuz etkilenmesi durumudur.
16. Öğrenme Güçlüğü: Bireyin zekası normal ve normalin üzerinde olmasına rağmen sözlü ve yazılı dili kullanma ve anlamada, konuşma, okuma, yazma, heceleme, matematiksel hesaplamalar yapmada, sosyal algılama, kendini idare etme, iletişim kurma alanlarında kendini gösteren nörolojik kökenli gelişimsel bir bozukluktur.
17. Dil Konuşma Güçlüğü: Konuşmanın akışında, ritminde, tizliğinde, vurgularında, ses birimlerinin çıkarılışında, artikülasyonunda, anlamında bozukluğu bulunan bireydir
18. Travmatik Beyin Yaralanması: Kafanın künt yada deliçi bir travma ile yaralanması sonucunda beynin normal fonksiyonlarının bozulması durumudur. Kafa yaralanmaları nedeniyle bilişsel, hafıza, dikkat, anlamlandırma, soyut düşünme, problem çözme gibi alanlarda sorun yaşanması şeklinde tanımlanır. Doğum anında oluşan beyin yaralanmalarını kapsamayan bir tanımdır.
19. Görme Yetersizliği: Görme gücünün kısmen ya da tamamen kaybından dolayı özel eğitim ve destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan birey olarak tanımlanır.

Özel eğitimde uygulanması gereken temel öneriler:

1. Özel eğitim öğrencileri yasalar ve düzenlemelerle tam anlamıyla korunmalıdır.
2. Öğrencinin yetersizliği yasalar kapsamında tanımlanmalıdır.
3. Özel gereksinimli her öğrenci özel eğitim yasası altında en uygun ücretsiz eğitimi almalıdır.
4. Okullar özel gereksinimli her öğrenci için kapsamlı ve detaylı bir değerlendirme yapmalıdır.
5. Her okul özel gereksinimli her öğrenci için multidisipliner bir yaklaşım benimsemelidir.
6. Multidisipliner takım tüm okul personelini özel eğitim uygulamaları hakkında bilgilendirmelidir.
7. Velilerin izniyle multidisipliner takım bireyselleştirilmiş eğitim programı hazırlamalıdır.
8. Eğitim programı şu noktaları kapsamalıdır:
   1. Aile onayı ve bilgilendirilmesi
   2. Kapsamlı değerlendirme sonuçları ve raporları
   3. Ölçülebilir yıllık hedefler
   4. Sistemik özel eğitim hizmetleri
   5. Düzenli izleme sistemleri
   6. Değerlendirmenin düzenli yapılması
   7. Aylık ve yıllık raporlar

Türkçe Çeviri ; Bingül UZEL