Özel Öğrenme Güçlüğü

ÇOCUKLARDA DİSLEKSİ

Dislektik çocuklar okul derslerinde başarısız olmaları durumunda özgüvenlerini kaybedebilirler. Buna bağlı olarak diğer psikolojik problemler başlayabilir. Okumayı öğrenemeyip yaşıtlarının alay konusu olma ihtimalleri de -maalesef- vardır. Öte yandan, disleksili çocuklar çok ince düşünceli oldukları için, çevreden olumsuz etkilenmeleri ve karamsarlığa kapılmaları an meselesidir.

Sponsor Bağlantılar

Anne, baba veya eğitmenler, disleksi konusunda bilinçli olmadıklarında okuma güçlüğü yaşayan çocuğu suçlayabilirler. “İstesen yaparsın, aklın hep kötü işlere çalışıyor, umursamıyorsun, yaramazsın” gibi sözler çocukta kalıcı hasarlara yol açabilir. Bu yüzden çocuk üzerinde sorumluluğu olan herkes disleksi ne demektir, okuma güçlüğü nasıl giderilir, dislektik çocuğa nasıl destek olunur, disleksi için neler yapılmalı ve benzeri konulara hakim olmalıdır.

Sabırlı olun: Çocuğunuz veya öğrenciniz okuma güçlüğü çekiyorsa sabırlı olun ve ilginizi azaltmayın. Metinleri sesli okumasını isteyin. Sesli okuma esnasında hem çocuk, hem de siz nerelerde hata yapıldığını görebilir ve düzeltebilirsiniz. Sesli okuma, disleksi için iyi bir egzersizdir.
Motive edin: Öğrenme güçlüğü çeken çocukların özgüvenlerinde hasar oluşmaması için onları devamlı tebrik etmek gerekir. Her başarısını tebrik edin ve onunla gurur duyduğunuzu ifade edin. Bu davranış çocuğun başarma isteğini kamçılar.
Oyunlarla destekleyin: Sevdiği materyaller ile kendisini geliştirmesini sağlayın. Disleksili çocuklar oyunlarla yakından ilgilidirler. Doğru seçilmiş oyunlar disleksi egzersizleri niteliğindedir.
Başkalarıyla kıyaslamayın: Bu sadece disleksili çocuklar için değil; tüm çocuklar için geçerlidir. Çocuğunuzu başkalarıyla kıyaslamayın ve öğrenme güçlüğü olan çocukların bu konuda çok daha hassas olabileceklerini unutmayın
Okul idaresi ve öğretmeni ile işbirliği yapın: Sadece sizin dikkatli davranmanız yetmez. Durumu okuldaki görevlilerle de görüşerek dislektik çocuğa nasıl davranılması gerektiği konusunda bilgilerinizi onlarla da paylaşın.
Özel yeteneklerine yönelin: Okuma güçlüğü veya genel adıyla öğrenme güçlüğü yaşayan çocukların genellikle çok iyi olduğu özel ilgi alanları vardır. Onları keşfedin ve üzerine gidin. Çocuğunuzun başarısı onu motive edecek ve özgüvenini artıracaktır.
Motivasyon, takip ve takdir: Çocuğunuza çeşitli görevler verin. Ona güvendiğinizi söyleyin ve bu küçük görevlerini takip edin. Yerine getirdiği işler için onu tebrik ederek motive edin. Çocuğunuza günlük 6-10 oyun (görev) verin. Çocuğunuz bu eğlenceli görevi yaparken bilişsel becerilerini geliştirir. Tüm bu süreç, çocuğun gelişimini güçlü bir motivasyonla sağlama üzerine planlanmalıdır.
Dikkat dağıtıcı eşyaları kaldırın: Okuma güçlüğü, öğrenme güçlüğü çeken çocukların dikkat süreleri de oldukça kısa olabiliyor. Çocuğunuzun ders masasında dikkati dağıtıcı eşyalar olmamasına özen gösterin. Odasını da dağınık değil; her zaman düzenli tutun.
Sevginizin başarıyla orantılı olmadığı gösterin: Öğrenme güçlüğü olan çocukların yukarıda bahsettiğimiz bir takım olumsuzluklar nedeniyle içine kapanık olabileceklerini unutmayın. Sevgi çok büyük bir güçtür ve ona olan sevginizi her fırsatta sergileyin. Başarısız olduğu konularda üzülmeyin ve ona olan sevginizin, bir işi başarmasıyla alakalı olmadığını hissettirin.
Öğrenmeyi eğlenceli hale getirin: Az önce oyunlardan bahsettik fakat okul ödevi, ders, kitap okuma gibi işleri de mümkün olduğunca oyunlaştırmaya çalışın. Örneğin, çocuğunuz ders çalışırken siz de bir şeyler karalayabilirsiniz. “Hadi birlikte ödevlerimizi yapalım” diyebilir, sırayla okuma gibi faaliyetler gerçekleştirebilirsiniz.

Özgül Öğrenme Güçlüğü Genel Belirtileri

Okul öncesi dönemde:

Konuşmada gecikme görülebilir.
Birbirine yakın heceli kelimelerde sesler karıştırılır. (“Su” yerine “bu” gibi)
Ayakkabıların bağlanmasında başarısızlık yaşanır.
Sağ-sol karıştırılır.
Bir iş yapılırken her iki el de kullanılır, kullanılacak el konusunda belirgin bir seçim yapılamaz.
Alfabedeki harf ve seslerin öğrenilmesinde zorluk yaşanır.
Zaman ve yön kavramları birbirine karıştırılır.

Okul döneminde:

Okuma geç ve zor öğrenilir.
Yavaş ve hatalı okunur.
Yazı bozuklukları çok sık görülür.
Matematikte güçlük çekilir.
Çarpım tablosunu öğrenememe görülür.
İmla ve noktalama hataları yapılır.
d ile b, p ile b vb. harfler karıştırılır.
Okuduğunu anlamada sorun yaşanır.
Okurken sık sık harfler karıştırılır (“dağ” yerine “bağ”, “sal” yerine “şal” vb.).
Harflerin sırası karıştırılır (“kız” yerine “zık” veya “ızk” vb.).
Benzer kelimeler birbirine karıştırılır (“incir” yerine “zincir”, “en” yerine “ne” vb.).
Ayna görüntüsü ile ters olarak yazma.
Bazı kelimeler yanlış hecelenir, hece atlanır, heceler tersten okunur ve yazılır.
Sesli okuma sırasında vurgulamalar inişli- çıkışlı olur ve noktalama işaretleri görülmez.
Fonolojik sorunlar görülebilir.
Sayfa yanlış ve düzensiz kullanılır, çizgiler arasında yazmada zorluk yaşanır.
Kelimeler çok yer kaplayacak şekilde aralıklı veya birbirine çok bitişik yazılır.
Yuvarlak ve düz çizgiden oluşan harfleri yazmada zorluk yaşanır.
Aşırı düzensizlik görülür.
Dikkat dağınıklığı veya erken unutma görülebilir.
Geç ve yavaş yazılır.
Şekiller, semboller ve işaretler tersten algılanır ve yazılır. (“+” yerine “x” kullanma gibi)
Öz güven yoksunluğu görülür.
Problem çözme becerileri daha az gelişmiş olabilir.
Yazılı sınavlarda başarısızlık oranı sözlü sınavlara kıyasla daha yüksektir.
Zamanı kullanma, kavrama ve söylemede zorluk yaşanır.
Kurulan cümlelerin sonunu getirmede zorluk yaşanır, genelde kısa cümleler kurulur.
Aşırı hareketli ya da aksine çok durağan olabilirler.
Birden fazla işlem gerektiren problemlerde sorun yaşarlar.
Soyut kavramları algılamada zorluk yaşanır.
Organize etme, sentez ve analiz etmede güçlük yaşanır.
Uyum sorunu görülür.
Görsel ve işitsel algıda yavaşlık söz konusudur.
Motor koordinasyon sorunları yaşanır.

Özgül Öğrenme Güçlüğü Türleri
Okuma Güçlüğü ve Disleksi

Okuma Güçlüğü (Disleksi)
Disleksi, zekâsı normal ya da normal üstü olan, herhangi bir duyusal, fiziksel, ruhsal zorluğu olmayan; okuma, yazma, matematik, kendini ifade etme, düşünme, zaman ve mekânda yönelme alanlarından biri veya birkaçında yetersizliğe yol açan bir güçlüktür.

Sol eldeki belirgin zayıflığın yanı sıra sağ el yavaşlığı dikkati çeker. Fakat yaş arttıkça ve motor performans görsel olarak desteklendikçe disleksisi olanlar bazı motor işlerde daha yetkin bulunmuştur
Perspektiften yoksundurlar, bisiklet ya da saat resmi çizerken daha büyük sorunlar çıkabilirler.
Yukarı-aşağı ve sağ-sol kavramlarını karıştırırlar.
Konuşmaya geç başlama, konuşmanın yavaş gelişmesi ve tam bir ifade yetisi kazanamaması, beceriksizlik ve ince motor hareketlerde kusurlar, el dominansının yerleşmesinde zorluk söz konusu olur.
Dizi bellekte gecikme (alfabeyi, ayları, haftanın günlerini sayma gibi) ve görsel bellekte sıralama sorunları vardır.
Yüksek zekâ, sorunların erken tanınması, olumlu kişilik, yoğun eğitim ve öğretim, çevrenin teşvik edici olması önemlidir. Evde birden fazla dilin kullanılması dezavantaj olabilir. Sık okul değiştirme de önemli bir olumsuz etkendir.
Yaşla birlikte okuma sorunları düzelir; fakat daima yaşıtlarının gerisinde kalırlar.
Akademik açıdan pek çoğu oldukça başarısızdır ama ilerleyen süreçte özel eğitimle birlikte, doğru okuduğunu anlama yetisi oldukça düzelir.

Aritmetik Güçlüğü (Diskalkuli)

Diskalkuli, edinsel ya da gelişimsel serebral bir patolojiye bağlı olarak sayısal ilişkileri kavramada, hesaplamada, sayısal sembolleri görsel ve mental olarak tanıma, kullanma ve yazmada açığa çıkan eksikliklere verilen isimdir.

Diskalkuli olan çocuklar sayıları bozuk şekilli, sıklıkla yer değiştirmiş, ters dönmüş veya baş aşağı edilmiş şekilde yazarlar.
Basit işlemleri yapamazlar, işlem sembolleri başta olmak üzere aritmetik sembolleri tanımazlar.
Çok basamaklı sayıları okumada zorluk çekebilirler, çarpma bölme gibi işlemlerde sayıları uygun aralıklarla alt alta getiremezler.
Çocuklarda başlıca iki tip aritmetik güçlük izlenebilir. Birincisi hesaplama, ikincisi de akıl yürütme alanındadır.
Hesaplamada sayıları ters çevirme, sayı sırasını ters çevirme, işlemleri düzensiz sıra ile yürütme ve işlemleri yanlış yapma söz konusudur.
Sayıları atlayabilirler ve sağlama yapamazlar.
Akıl yürütme alanında okuduğunu anlama sorunu olabilir; sözel problem çözme, komutları anlama ve sorunu akılda tutup bir plana göre adım adım çözmeyebilir.
Algısal, görsel veya mekansal hatırlamada sorunları olabilir buna bağlı olarak geometrik işlemlerde güçlük yaşanabilir. Genel olarak diskalkuli olan çocukların diğer öğrenme güçlüğü alanlarında sorunları olabilir.

Yazılı Anlatım Güçlüğü (Disgrafi)

Disgrafi, çocukların yazı dilini ne kadar hızlı edindiklerini ve düşüncelerini ifade etmek için yazı dilini ne kadar iyi kullanabilmelerini etkileyen özel bir öğrenme güçlüğüdür.

Disgrafi de yazının mekaniği bozulur; sıklıkla yanlış kalem tutma ve yanlış harf oluşturma şeklinde görülebilir.
Ayırıcı tanıda kısa dikkat aralığı ve dikkatin dağılması gibi dikkat sorunları, yeterince kendini verememe, okul fobisi ve rol yapma gibi psikiyatrik sorunlar yer alır. Çocuklarda disgrafinin çeşitli şekilleri vardır.

Disleksi Kimlerde Görülür?

Disleksi iki durumda değerlendirilir. Okul öncesi çağda çocuklarda ortaya çıkar aynı zamanda okul çağındaki çocuklarda da görülür. Okul öncesi çağdaki çocuklarda renk, şekil, sayıları öğrenme konusunda bir takım güçlükler görülebiliyor. Okul çağındaki çocuklarda ise yazarken eksik yazma, hatalı yazma, ifade etme anlamında da güçlüklerin görüldüğü söylenebilir.

Sadece belirtilerden yola çıkarak çocuğa disleksi tanısı koymak elbette doğru bir yaklaşım değildir ancak eğitimciler ve aileler bahsettiğimiz sorunları gözlemledikleri takdirde mutlaka durumu ciddiye almalı ve bir uzmana başvurmalıdır.

Disleksi Neden Olur?

Uzman doktorlar ve araştırmacılar disleksiye neyin sebep olduğunu tam olarak bilmiyorlar. Yapılan araştırmalardan alınan sonuçlara ve elde edilen kanıtlara göre, disleksinin genetik olma olasılığı oldukça yüksektir.

Disleksinin sebebi olarak iki önemli faktöre dikkat çekiliyor. Bunlar:

Genetik Nedenler: Yale Tıp Fakültesindeki bir ekip, DCDC2 olarak bilinen bir gende bulunan kusurların, okuma performansındaki problemlerle ilişkili olduğunu buldu.
Sonradan Edinilmiş Disleksi: Disleksisi olan küçük bir azınlık, doğduktan sonra başlarından geçen, genellikle beyin hasarı, felç veya başka tür bir travma nedeniyle bu durumu kazanmıştır.

Michigan Üniversitesi Sağlık bölümü uzmanlarına göre, disleksi en yaygın öğrenme güçlüğüdür. Hatta öğrenme güçlüğü çeken öğrencilerin yüzde 80’inde disleksi vardır.

Disleksiye Müdahale

Disleksi yaşam boyu süren bir durumdur. Doğru yardımla, disleksi olan birçok insan iyi okumayı ve yazmayı öğrenebilir. Erken teşhis, disleksi olan bireylerin okulda ve hayatta tutunmalarının anahtarıdır. Disleksi olan insanların çoğu, çok merkezli, yapılandırılmış bir dil yaklaşımı kullanarak özel olarak eğitilmiş bir öğretmen veya terapistin yardımına ihtiyaç duyar. Bu bireylere aynı anda birkaç duyu (işitme, görme, dokunma) içeren sistematik ve açık bir yöntemle öğretilmesi önemlidir. Disleksi olan birçok kişinin bire bir yardıma ihtiyacı vardır, böylece kendi hızlarında ilerleyebilirler. Ayrıca, disleksi olan öğrenciler genellikle otomatik kelime tanıma becerilerini geliştirmek için çok sayıda yapısal uygulamaya, ve acil düzeltici geri bildirime ihtiyaç duyarlar.

Disleksi olan öğrenciler için, dışarıdaki terapistleriyle sınıf öğretmenlerinin yakın bir şekilde çalışıp çalışmadıkları önemlidir. Örneğin, disleksi olan bir öğrenciye, görevlerini tamamlamak, not alma konusunda yardımcı olmak ve uygun şekilde değiştirilmiş iş ödevleri için fazladan zaman verilebilir. Öğretmenler kayıtlı testler verebilir veya disleksi olan öğrencilerin alternatif değerlendirme araçlarını kullanmalarına izin verebilir.

Öğrenciler sesli kitapları dinlemekten, metin okuma ve kelime işlemleri yapan bilgisayar programlarından yararlanabilirler.
Öğrenciler, bazen okuldaki zorlukların bir sonucu olarak ortaya çıkan duygusal sorunlarla ilgili yardıma ihtiyaç duyabilirler.
Ruh sağlığı uzmanları, öğrencilerin sorunlarla başa çıkmalarına yardımcı olabilir.