Piaget ve Kohlberg’in ahlak gelişimine bakış açısı

PIAGET VE KOHLBERG’IN AHLAK GELİŞİMİNE BAKIŞ AÇISI

Piaget’e karşı eleştiriler:

• Öykünün kurgulanmasının yanlış olması; birinde 15 tabak, diğerinde tek bir kavanozdan söz edilmesi küçük çocukları doğrudan niceliksel ifadeye yönlendirmekte ve niyet hakkında düşünmemelerine neden olmaktadır. Nelson(1980) yaptığı bir araştırmada öyküdeki şartları eşitlemiş, sadece niyeti farklı tutarak küçük çocuklara sormuştur. Çocukların niyeti göz önüne alarak doğru cevaplar verdiğini gözlemlemiştir. (Topu atarken arkadaşıyla oyun oynamayı amaçlayan bir çocuğun arkadaşına topu atması, topun yanlışlıkla arkadaşının kafasına gelmesi, arkadaşının kafasına atmayı amaçlayarak topu atması ve arkadaşının topu tutarak oyun oynama amaçlı ona geri atmasını anlatan 4 resim gösterilir )

Tabloda görüldüğü gibi iyi niyetle atıldığı halde topun arkadaşın kafasına gelmesi durumu, topun kafaya atılması planlanarak atılması ama arkadaşının karşılayarak oyun amaçlı ona geri atmasından daha çok puan almıştır. Okul öncesi dönemde olan çocuklar Ahlak Gelişimi konusunda Piaget’in tahmininden daha iyi yerdedirler (Berk, Shanker, 2006).

• Piaget’e göre, küçük çocuklar otorite tarafından konulan kuralları sorgulamaz, değiştirmeyi denemez. Ancak Elliot Turiel ve Judith Smetana, okul öncesi çocukların karşılaştığı kuralları iki alt başlığa(ahlak kuralları ve geleneksel kurallar) ayırarak araştırmalar yapmış ve. özellikle doğu toplumlarında bu iki kural öbeğinin ayrımının çocuklar tarafından çok iyi yapıldığı gözlemlenmiştir. Çocuklar, etrafta bir otorite yokken geleneksel kurallara uyulmayabileceğini (izinsiz odaya girmek) ancak ahlak kurallarına(hırsızlık, yalan söyleme) her zaman uyulması gerektiğini belirtmişlerdir (Berk, Shanker, 2006).
• Piaget, ebeveynlerin ahlak gelişimine etkisi olmadığını hatta yavaşlattıklarını iddia etmiştir. Ancak Leon(1984) yaptığı araştırmada annelerin olayları yorumlama ve cezalandırma şekilleriyle çocuklarının olayları yorumlama ve cezalandırma şekillerinin benzer olduğunu ortaya koymuştur.
• Piaget, ahlak gelişiminin 10-11 yaşına kadar tamamlandığını savunmuştur. Ancak Kohlberg daha ileri yaşlara kadar devam ettiğini iddia etmiştir.

1. B) Kohlberg’e göre Ahlak Gelişimi: Genel olarak Piaget’in gelişim kavramından esinlenen Kohlberg de Piaget gibi ahlaki gelişim sürecinin değişmezliği ve evrenselliğini savunmuştur. Ona göre kişiler evrelerden hızlı ya da yavaş geçebilirler, bazılarında kısmen de bulunabilirler ama gelişme oldukça evreler süreci mutlaka izleyeceklerdir. Bir diğer deyişle ahlaki gelişim bilişsel gelişimle yakından alakalıdır ve kişi ancak ikilem durumlarında ahlaki gelişimlerini ilerletebilirler. (Mercin, 2005). Kohlberg, kişinin ahlak gelişimi seviyesini ölçmek için bir grup ahlak ikilemine verdiği cevaplardan yola çıkmıştır. En çok bilinen ahlaki ikilemi anlatan öyküsü şu şekildedir:

“Avrupa’da bir kadın kansere yakalanmış ve ölmek üzeredir. Doktorlar onu tek bir ilacın kurtarabileceğini söylerler. İlaç o şehirde bir eczacının bulduğu bir tür radyumdur. Eczacı ilaç için maliyetinin on katı olan 2000 dolar fiyat istemektedir. Kadının kocası Heinz tanıdığı herkesten borç isteyerek ilaç parasının yarısını toplayabilmiştir. Heinz eczacıya karısının ölmekte olduğunu söyleyerek ilacı kendisine satmasını, paranın geri kalanını daha sonra tamamlayacağını söyler. Ancak eczacı “hayır, ilacı ben buldum ve ondan para kazanacağım” diyerek ilacı satmayı reddeder. Heinz’de ümitsizlikten eczacının dükkanına girip eşi için ilacı çalar. Kocanın bunu yapması gerekir miydi?”

Kohlberg bu tür hikayelerde verilen karara değil düşünce tarzına odaklanmış ve verilen cevaplara göre üç ayrı düşünme tipi ve her düzeyi iki ayrı evreye ayırarak altı basamaklı bir sistem oluşturmuştur.

Gelenek Öncesi Aşama: 7-10 yaş

1. Evre: Ceza ve itaat dönemi

Örnek cevap: İlacı çalmamalı, yakalanırsa hapse atılır.

2. Evre: Bireycilik ve çıkara dayalı alışveriş dönemi

Örnek cevap: İlacı çalmalı çünkü Heinz ilacı karısı için çalıyor ve suçsuz sayılır.

Geleneksel Aşama: 10-16 yaş

3. Evre: Bağlılık ve Uyum dönemi

Örnek cevap: İyi bir koca karısına bakmalı, ilacı çalmalı.

4. Evre: Sosyal sistem ve vicdan dönemi

Örnek cevap: İlaç çalınmamalı, yasalara uygun davranılmalı.

Gelenek Ötesi Aşama: 16 yaş ve sonrası

5. Evre: Sosyal anlaşma, yararlılık ve bireysel haklar dönemi (Kurallar toplum yararı için değiştirilebilir)

Örnek cevap: İlaç çalınmalı, bir insanın hayatı ilaçtan daha değerlidir.

6. Evre: Evrensel ahlaki prensipler dönemi(Kişi kendi vidanı ile ahlak kurallarını belirler)

Örnek cevap: İlaç çalınmalı çünkü insan hayatı her şeyden daha önemlidir.

(Kızıltepe, 2004)

Kohlberg, 1970’li yılların sonlarında beşinci ve altıncı evreyi birleştirerek “toplumsal anlaşma ve insan hakları” olarak adlandırmıştır. (Yıldız, 2010)

Kohlberg’ e karşı eleştiriler:

• Küçük çocuklar Kohlberg’in tahmininden daha ileridedirler. (Piaget’ e yapılan eleştirinin aynısı)
• İnsanların ahlaki konulardaki tutum ve aynı konulardaki davranışları arasında ciddi bir tutarlılık olmadığı gözlemlenmiştir (Kızıltepe, 2004).
• Ahlakla ilgili fikirler evrensel olmadığı, durumsal olduğu yapılan araştırmalarla ortaya konmuştur (Turiel, Smetanai, 1991).
• Kohlberg Gelenek Sonrası Düzey için 14 yaş ve üstü demesine rağmen yapılan çalışmalarda yetişkinlerin %75’inin bu düzeye ulaşamadığını göstermiştir. Genellikle yetişkinler Geleneksel Düzey’in 3. ve 4. dönemlerinde kalmaktadırlar (Berk, Shanker, 2006).
• Son olarak Kohlberg’in çalışmalarında sadece batıdaki beyaz erkek nüfusunu kullanması genelleştirme konusunda sıkıntı doğurmaktadır.