Şans Doğuştan mı ?

İnsanlar çoğunlukla kendilerinin şanslı ya da şanssız olduğunu düşünürler… Şanslı olduğunu düşünen insanların ruhsal sağlığı daha iyidir, zorluklara daha rahat uyum sağlarlar,kontrollerinin neredeyse hiç olmadığı, gelecek zamanda gerçekleşecek olaylar hakkında dahi iyimserlik seviyeleri yüksektir.

İyi şansa inanan kişilerin depresyon ve kaygı seviyelerinin düşük, özgüvenlerinin ise yüksek olduğunu gösteren araştırmalar vardır. Şans alanında birçok çalışması olan Hertfordshire Üniversitesi psikoloji profesörü Richard Wiseman’a göre, kendilerini şanslı gören kişilerin mükemmel ilişkileri vardır, hayat hedeflerini gerçekleştirmişlerdir, doyum sağladıkları mesleklerde çalışmaktadırlar ve anlamlı hayatları vardır. Bu durumların hiçbirisi kendilerini şanssız gören insanlarda yoktur.  2004 yılında kaleme aldığı Şans Faktörü isimli kitabında şöyle bir araştırmadan bahseder. Bir grup insana okumaları için gazete verir.

Gazetenin içinde ise yarım sayfayı kaplayan, iki kat daha büyük puntolarla yazılı olan bir ilan bulunmaktadır  ve ilan da yazılı olan cümle şudur: “lütfen araştırmacıya bu ilanı gördüğünüzü söyleyin ve 250£ kazanın.” Kendilerinin şanslı olduğunu düşünen insanlar bu ilanı fark etmiş ancak şanssız olduğunu düşünen insanlar bu ilanı görememiştir. Wiseman, şanssız olduğuna inanan insanların kaygı seviyelerinin çok yüksek olduğu için beklenmedik bir şeye odaklanmakta zorlandıklarını bu nedenle fırsatlarını kaçırdıklarını öne sürmektedir. Örnek vermek gerekirse şanssız insanlar herhangi bir partide “kusursuz partner” arayışındayken iyi arkadaş edinme fırsatını kaçırırlar, “ideal iş” ilanı ararken kariyerlerinde ilerleme sağlayacak diğer iş ilanlarını fark edemezler.

Kendini gerçekleştiren kehanet, iyi şansa sebep olur. Kötü şansa inananlar endişeleri yüzünden fırsatları göremez, fırsatları kaçırdıkları için şanssız olduklarını düşünürler. Bu kısır döngü kötü şansı besler. Aynı şekilde şanslı olduğuna inanan insanlar daha rahattır, fırsatları daha kolay fark ederler ve fırsatları daha kolay fark ettikleri için de şanslı olduklarına inanınlar. 

Wiseman, şanslı insanların kendi güzel kaderlerini 4 prensip etrafında şekillendirdiği sonucuna varmıştır:

• Fırsatları yaratmakta ve fark etmekte beceriklidirler.
• Önsezilerini dinleyerek şanslı kararlar verirler.
• Olumlu beklentileri sayesinde kendini gerçekleştiren kehanetleri oluştururlar.
• Kötü şansı iyi şansa döndürme konusunda dirayetli bir tavır sergilerler.

Kaynak

Personality, individual differences and intelligence / John Maltby, University of Leicester, Liz Day, Sheffield Hallam University, Ann Macaskill, Sheffield Hallam University. Description: Fourth Edition. | New York: Pearson, [2017]