Selfie ve Narsizm ilişkisi

SELFİE VE NARSİSİZM İLİŞKİSİ

Selfie ya da Türkçesi olan öz çekim; bireyin dijital bir kamera aracılığıyla otoportre fotoğrafını çekip çeşitli sosyal medya kanallarında paylaşma durumu olarak tanımlanmaktadır. Teknolojinin yaşamımıza olan getirilerinden biri olan öz çekim kavramı sosyal medya kanallarının ortaya çıkmasıyla birlikte bireyin kendine ait fotoğraflarını hesabında paylaşarak beğeni görme, takdir edilme isteklerinin tatmin edildiği bir süreci ifade etmektedir.

Amerikan Psikiyatri Derneği 2014 yılında kişinin özgüven eksikliğini telafi etmek ve samimi ilişki boşluğunu doldurmak için kendi fotoğraflarını çekip sosyal medyada paylaşma arzusu ile ilgili obsesif kompulsif bozukluğu tanımlamak için “selfitis” terimini kullanmıştır. Bu bağımlılık 3 kategoride ele alınmıştır:

• Sınırda Selfitis: kişininin günde en az 3 kez kendi fotoğrafını çekmesi fakat bunu sosyal medyada paylaşmaması durumu
• Şiddetli Selfitis: kişininin günde en az 3 kez kendi fotoğrafını çekmesi ve bunları sosyal medyada paylaşması durumu
• Kronik Selfitis: kişinin sürekli kendi fotoğrafını çekmesi ve bir günde 6’ dan daha fazla fotoğrafını sosyal medyada paylaşması durumu olarak tanımlanmaktadır.

Bu bilgiler ışığında selfie –öz çekim durumunu ele aldığımızda her birimizin sosyal medya hesabında bu 3 tanıma uygun bireylerin olduğunu görebiliriz. Peki yakınımızda olan bu insanların bir günde 3 ve daha fazla öz çekim fotoğrafını sosyal medya hesaplarında –hatta aynı fotoğrafı aynı anda 3 farklı sosyal medya hesabında- paylaşmasının altında yatan psikolojik ihtiyacı nedir?

Narsisizm bireyin kendini sevmesi, öz severlik (TDK, 2009), kendine hayran olma ve egoizm gibi ifadelerle tanımlanmaktadır. Narsisizm kavramıyla ilk kez ilgilenen Freud, bu kavramın bir özgüven ifadesi mi yoksa bir çeşit bozukluk mu olduğunu araştırmıştır. Bu araştırmalar neticesinde bireyin kendini sevmesi ve değer vermesinin sağlıklı bir durum olduğunu, fakat bu durumun bir sınırı olduğunu, abartılan bu duyguların bir kişilik bozukluğuna işaret ettiğini belirtmiştir.

Başka bir psikanaliz araştırmasında narsist özellikler gösteren bireylerin takdir ve onay bağımlısı olduğunu ve diğer bireylerin ihtiyaçlarına karşı ilgisiz ve empati sürecinden uzak olduğunu gözlemlemiştir. Narsist bireylerin özelliklerini araştıran başka bir sosyal bilimler araştırma bulgularına göre narsist bireylerin özgüvenli görünümlerinin aksine dış dünyaya karşı bir güç mücadelesi içinde olduğunu, kendini etrafındaki diğer insanlarla karşılaştırmak suretiyle kendini yukarı çekme ihtiyacı hissettiği, buna karşılık iç dünyasında zayıf ve güçsüz olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Öz çekim ve narsisizm arasındaki ilişkiyi tanımlamak amacıyla yapılan nitel bir araştırmaya göre her gün sosyal medya hesabında öz çekim paylaşan üniversite öğrencilerine narsisizm belirtilerini içeren açık uçlu sorular sorulmuştur. Elde edilen bulgulara göre katılımcılar kendini beğendiğini ve diğer insanların da onu görerek beğenmesini istediğini, kendini lider olarak tanımladığını, diğer insanlar tarafından onaylanmak- takdir edilmek istediğini ve ne kadar onaylanırsa özgüveninin de o kadar artacağını, arkadaş ortamında popüler olma ihtiyacını karşıladığını ve fotoğrafının beğenilmesinin o gününün mutlu geçmesini sağladığını belirttikleri gözlenmiştir.

Bu araştırma bulguları gösteriyor ki bireyler narsistik kişilik özelliği gösterdiği oranda öz çekim fotoğraflarını daha çok paylaşma ve bununla ilişkili olarak beğenilme, takdir edilme, övülme ihtiyaçlarının tatmin edildiği, paylaşılan fotoğrafın bir nevi pekiştireç işlevi gördüğü belirtilmektedir. Bireyler kendi fotoğraflarını beğenilme, hayranlık kazanma ihtiyaçlarının tatmin edilmesi amacıyla paylaştığı ve bu sürecin narsistik eğilimlerini güçlendirdiği sonucuna ulaşılmaktadır. Gün geçtikçe etrafımızda çığ gibi büyüyen narsist bireylerin sosyal medyada öz çekim fotoğraflarını -kendi yaşamını teşhir edercesine- paylaşması güçlü bir yardım çığlığına işaret ettiğini gösteriyor.

Yararlanılan Kaynaklar:

Alemdar, M., Demirel, K.,  İşbilen, D. ve Telli, N. (2017). Özçekim Davranışı Narsisizm Göstergesi Olabilir mi? Özçekim ve Narsisizm Arasındaki İlişkiyi Tanımlamaya Yönelik Nitel bir Araştırma. Global Media Journal TR Edition, 8 (15), 71-97.

Tatlı, E. (2018).  “Selfıe”: Masum Bir Eğlence Mi, Narsisist Kişiliğin Sunumu Mu? Uluslar arası İletişimde Yeni Yönelimler Konferansı, 260-264.