Travma Sonrası Stres Bozukluğu

28.04.2022
3.099
Travma Sonrası Stres Bozukluğu

Aşırı yaralama, tehdit içeren olayı cinsel saldırı , fiziksel şiddet ve askeri mücadele. Bir araba kazası, yangın, deprem veya diğer doğal afetlerden sonra meydana gelebilir; veya herhangi bir ani, yıkıcı olay.

TSSB, tetikleyici olayın canlı, müdahaleci hatıraları, hipervijilans ve olası tehditlere, kabuslara ve ruh hali bozukluklarına tepkisellikle karakterizedir. TSSB’den muzdarip olanlar, tehlike olmadığında bile genellikle endişeli veya korkmuş hissettiklerini bildirirler. Durum, anksiyete benzeri semptomlar, duygusal uyuşukluk veya disfori, öfke ve saldırganlık veya bu durumların bazı kombinasyonlarında ortaya çıkabilir . Sanki kişinin normal stres tepkisi kalıcı aşırı hızda kilitlenmiş gibidir. TSSB’si olanlar genellikle günlük yaşamda zorluk çekerler ve semptomlar bir aydan fazla sürebilir.

TSSB muhtemelen insanlık tarihi boyunca var olmuştur. İlk başta sadece askerleri etkilediği düşünülüyordu; I.Dünya Savaşı sırasında “kabuk şoku” olarak biliniyordu. TSSB, 1980’de resmi olarak bir ruh sağlığı bozukluğu olarak kabul edildi. Amerika Birleşik Devletleri’nde yetişkinlerin yaklaşık yüzde 3,5’i bu hastalığa sahip olabilir. Yaklaşık yarısı üç ay içinde iyileşir, ancak diğerleri için durum kronikleşir.

Bazı araştırmalar, nüfusun yarısının hayatlarının bir noktasında travmatik bir olay yaşayacağını tahmin ediyor. Bunların sadece bir yüzdesi travma sonrası stres bozukluğu geliştirecektir; Savaş gazileri arasında, düzensizlik oranları yüzde 10 ila 30 arasında değişiyor.

TSSB’nin Belirtileri Nelerdir?

TSSB hastaları uykusuzluk ve endişe gibi klasik anksiyete semptomlarından muzdariptir . Olası tehlikelere karşı sürekli tetikte ve tetiktedirler. Tipik olarak, abartılı bir irkilme tepkileri vardır. Beklenmedik ses veya hareket, sanki acil tehlike tekrar oluyormuş gibi güçlü, şiddetli bir tepkiye neden olabilir. Yani orijinal travmatik olay hakkındaki flashback, kendiliğinden hatırlanmaktadır bellekte durum gerçekten yinelenen gibi görünüyor o kadar yoğundur. Başlangıçta ortaya çıkan aynı panik, dehşet ve dehşet genellikle mevcuttur.

Anksiyete, sıkıntı çekenlerin yaşadığı tek tür değildir: Bozulmuş ruh hali yaygındır ve insanlar genellikle depresyona özgü suçluluk ve utanç veya başkalarından ilgisizlik ve kopukluk hissederler . Başkalarına da şüpheyle bakabilir ve düşmanlık gösterebilir. Hastalar kimseye güvenmekte zorlanabilir.

Rastgele meydana gelme eğiliminde olan travmayı hatırlatmaktan kaçınmak için, TSSB’li birçok kişi yaşamın normal aktivitelerinden tamamen uzaklaşır. Bazıları alkol veya diğer uyuşturucuları tüketerek rahatlamaya çalışır .

Beyinde Neler Oluyor?

Travmanın beyne ne yaptığını anlamak, TSSB için etkili tedavilerin geliştirilmesi için kritik öneme sahiptir ve araştırmanın ana odağı haline gelmiştir. TSSB’de beyindeki stres devresi ters gider ve birkaç beyin merkezi arasındaki iletişimi bozar. Bunlar arasında, normalde gelen algılamaları izleyen ve tehditleri reddeden, sistemleri yüksek alarm durumuna geçiren ve stres tepkisini tetikleyen amigdala; normalde bir tehdit bittiğinde algılayan ve amigdala aktivitesini azaltan prefrontal korteks veya beynin yönetici kontrol merkezi; ve anıların saklandığı ve geri alındığı hipokampus.

PTSD’de araştırmacılar, prefrontal korteksin yeterince aktif olmadığını ve amigdala’nın aşırı aktive olduğunu buluyor. Tek tek sinir hücreleri veya sinapslar arasındaki bağlantılarda temel bir sorunun yattığına dair kanıtlar vardır; sinir hücreleri arasındaki iletişimi sınırlayan bağlantıda bir eksiklik var. Sonuç olarak, TSSB’li bireyler psikolojik esnekliğini kaybederler: Aşırı bir tepki modelinde sıkışıp kalırlar ve anıları, normalde zaman içinde meydana gelen değişikliğe direnir.

Araştırmalar, bazı kişilerin TSSB için diğerlerinden daha yüksek risk altında olduğunu göstermektedir. En savunmasız olanlar, travmaya maruz kalma veya zihinsel zorluklar geçmişi olan kişilerdir. Çok az sosyal desteğe sahip olmak veya tekrarlayan yaşam stresi de risk faktörleridir. Fiziksel bozulma ve iş kaybı riske eklenir.

TSSB tedavisi

TSSB tedavisi genellikle konuşma terapisi etrafında odaklanır, ancak mevcut stratejilerle semptomları hafifletilemeyen hastaların yüzde 50’si için konuşma terapisi ve ilacı yeni ve umut verici yollarla birleştiren yeni tedavi biçimleri geliştirilmektedir . Çalışmalar, özellikle yüksek riskli durumlarda TSSB’nin ortaya çıkmasını önlemenin bile mümkün olabileceğini göstermektedir.

Psikoterapi , özellikle maruz kalma terapisi ve bilişsel yeniden değerlendirme terapisi, TSSB için en güvenilir tedavilerden biri olduğunu kanıtlamıştır. Amaç, bilişsel esnekliği yeniden sağlamaktır, böylece hastalar kötü deneyimlerinden bahsedebilir ve hafızanın duygusal gücünü değiştirebilir.

Doğrudan sinir-hücre bağlantılarını artırarak psikoterapinin gücünü artıran ilaçların kullanımı şu anda klinik araştırma aşamasındadır. Bu ilaçlar arasında bazen kulüp ilacı Özel K olarak da bilinen anestezik ketamin bulunur ; halihazırda şiddetli depresyon tedavisinde kullanım için onaylanmıştır. Belirli bir psikoterapi programı ile birlikte (enjeksiyon yoluyla) verildiğinde, TSSB’den iyileşmeyi önemli ölçüde hızlandırdığı, aksi takdirde aylar sürebilecek olanı günler içinde başarabildiği gösterilmiştir.

Diğer bir umut verici yol, Ecstasy veya Molly olarak da bilinen MDMA ile psikedelik destekli terapidir . Araştırmacılar, TSSB hastalarına bir terapi seansından hemen önce verildiğinde, terapötik süreci çarpıcı bir şekilde hızlandırdığını fark ediyor. Kronik TSSB’si olanların bile derinden rahatsız edici olaylar hakkında konuşmasına ve reaktivitelerinin kontrolünü yeniden kazanmasına izin verir.

Semptomlar

TSSB’li birçok insan , özellikle travmayı anımsatan olaylara veya nesnelere maruz kaldıklarında , travmatik olayın yönlerini yeniden deneyimleme eğilimindedir . Olayın yıldönümleri ve kişi, yer veya durumdaki benzerlikler semptomları tetikleyebilir. TSSB’si olan insanlar, müdahaleci anılar veya geri dönüşler, duygusal uyuşukluk, uyku bozuklukları, kaygı , yoğun suçluluk , üzüntü, sinirlilik, öfke patlamaları ve disosiyatif deneyimler yaşarlar. TSSB’li birçok kişi, onlara çileyi hatırlatan durumlardan kaçınmaya çalışabilir. Semptomlar bir aydan fazla sürdüğünde, bir TSSB tanısı konuyla ilgili olabilir.

Travmatik olayı yeniden yaşamakla ilişkili semptomlar:

  • Olayla ilgili kötü rüyalar veya üzücü anılar yaşamak
  • Olayın aslında yeniden oluyormuş gibi davranması veya hissetmesi (geri dönüşler olarak bilinir)
  • Dissosiyatif reaksiyonlar veya mevcut çevreye dair farkındalık kaybı
  • Olay hatırlatıldığında yoğun duygular yaşamak
  • Olay hatırlatıldığında yoğun fiziksel hislere sahip olmak (kalp atışını hızlandırır veya kaçırır, terleme, nefes almada güçlük, baygınlık hissi, kontrol kaybı hissi)

Travmatik olayı hatırlatmaktan kaçınma ile ilgili semptomlar:

  • Olayla ilgili düşüncelerden, konuşmalardan veya duygulardan kaçınmak
  • Olayla ilişkili insanlardan, faaliyetlerden veya yerlerden kaçınmak

Düşünce veya ruh halindeki olumsuz değişikliklerle ilgili semptomlar:

  • Orijinal travmanın önemli bir bölümünü hatırlamakta güçlük çekmek
  • Uyuşmuş veya bir şeylerden kopmuş hissetmek
  • Sosyal aktivitelere ilgi eksikliği
  • Olumlu ruh hallerini deneyimleyememe
  • Gelecekle ilgili karamsarlık

Uyarılma ve reaktivite semptomları:

  • Uykuya dalma veya uykuda kalma gibi uyku güçlükleri
  • Sinirlilik ve öfke patlamaları
  • Konsantrasyon zorluğu
  • Kolayca ürkme hissi
  • Aşırı Farkındalık (hipervijilans)

Duyarsızlaşma (kişinin vücuduna ve düşüncelerine / duygularına gözlemci gibi hissetme) veya derealizasyon (çevrenin gerçekliğini yaşamama) ile ilgili diğer semptomlar da bazı kişiler için mevcut olabilir.

Psikoterapi

Terapi, TSSB’nin tedavisinde iyi kabul edilmektedir. Deneyim ve bunun birey üzerindeki etkisi üzerinden çalışmak için bir akıl sağlığı uzmanıyla konuşmayı içerir. Psikoterapi, bire bir veya grup formatında olabilir. TSSB için terapi genellikle birey, deneyimlerini yönetmeyi ve bunlarla başa çıkmayı öğrenene ve daha işlevsel hale gelene kadar sürer.

Birçok psikoterapi türü TSSB hastalarına yardımcı olabilir. Bazı tipler doğrudan TSSB semptomlarını hedef alır. Diğer terapiler sosyal, ailevi veya işle ilgili sorunlara odaklanır. Doktor veya terapist, her kişinin ihtiyacına bağlı olarak farklı terapileri birleştirebilir.

Bilişsel davranışçı terapi veya BDT’nin TSSB tedavisinde oldukça etkili olduğu bulunmuştur. CBT’nin aşağıdakileri içeren birkaç bölümü vardır:

  • Maruz kalma terapisi: Bu terapi, insanların deneyimlerinden daha fazla haberdar olmalarına yardımcı olur. Onları yaşadıkları travmanın anısına güvenli bir şekilde maruz bırakabilir . Kullandığı zihinsel görüntüleri , yazma veya Olay yerinde yapılan ziyaretleri. Terapist, bu araçları TSSB’li kişilerin duygularıyla baş etmelerine yardımcı olmak için kullanır.
  • Bilişsel yeniden yapılandırma: Bu terapi, insanların anılarını ve deneyimlerini anlamalarına yardımcı olur. Bazen insanlar olayı gerçekte olduğundan farklı şekilde hatırlar. Kendi hatalarının olmadığı için suçluluk veya utanç hissedebilirler. Terapist, TSSB’li kişilerin neler olduğuna gerçekçi bir şekilde bakmalarına yardımcı olur.
  • Stres aşılama eğitimi: Bu terapi, bir kişiye kaygı uyandıran durumlarla karşı karşıya kaldığında kaygıyı nasıl azaltacağını öğreterek TSSB semptomlarını azaltmaya çalışır. Bilişsel yeniden yapılandırma gibi, bu tedavi de insanların deneyimlerine sağlıklı bir şekilde bakmalarına yardımcı olur.

TSSB hastalarına yardımcı olabilecek başka tedavi türleri de vardır ve bir müşteri, terapistiyle aşağıdakileri içerebilecek tedavi seçenekleri ve tedavi odağı hakkında görüşmek isteyebilir:

  • Travma ve etkilerini öğrenmek
  • Rahatlama ve öfke yönetimi becerilerini kullanma
  • Uyku, diyet ve egzersiz alışkanlıklarını iyileştirmek
  • Olayla ilgili suçluluk, utanç ve diğer duyguları tanımlama ve bunlarla başa çıkma
  • TSSB semptomlarına tepkilerimize odaklanmak – örneğin, terapi, insanların travmayı hatırlatan yerleri ve kişileri ziyaret etmesine yardımcı olur

Göz hareketini duyarsızlaştırma ve yeniden işleme (EMDR), maruz kalma terapisi ve bilişsel davranışçı terapi unsurlarını içeren travmatik anılar için, dikkatin değişmesine neden olan tekniklerle (sesler, göz hareketleri, el dokunuşları) bir tedavidir . EMDR’ye özgü terapötik öğenin, dikkat değişikliğinin, travmatik materyale erişimde ve işlemede yardımcı olabileceğine dair bazı kanıtlar vardır.

Kısa psikodinamik psikoterapi, travmatik olayın neden olduğu duygusal çatışmalara odaklanır. Bu terapi, bir kişinin geçmişin şu anda hissettiklerini nasıl etkilediğini anlamasına yardımcı olur. Travmatik olayın sakin ve empatik bir danışmana yeniden anlatılmasıyla , hayatta kalan kişi daha büyük bir özgüven duygusu kazanır , etkili düşünme ve başa çıkma yolları geliştirir ve terapi sırasında ortaya çıkan yoğun duygularla daha başarılı bir şekilde ilgilenir. Terapist, tecavüze maruz kalanın travmatik anıları harekete geçiren ve TSSB semptomlarını kötüleştiren mevcut yaşam durumlarını belirlemesine yardımcı olur.

Grup tedavisi ideal bir terapötik ortamdır çünkü travma geçirenler güvenli bir ortamda travmatik materyali paylaşırken yardım ve destek arayabilirler. Grup üyeleri, travmalarını daha iyi anlayıp çözdükçe, genellikle daha güvenli hissederler ve kendilerine ve başkalarına güvenebilirler. Travma ile ilgili utanç, suçluluk, korku, öfke, şüphe ve kendini kınama konularını tartıştıkça ve paylaştıkça, geçmişe değil şimdiye odaklanmayı öğrenirler. Birinin öyküsünü anlatması ve travma ile ilgili keder , suçluluk ve kaygı ile doğrudan yüzleşmesi, hayatta kalan birçok kişinin semptomları, anıları ve yaşamlarıyla başa çıkmasını sağlar.

Aile terapisi, TSSB tüm aileyi etkileyebileceğinden, tüm aileyi içeren bir danışmanlık türüdür. Birinin çocukları veya partneri, kişinin neden bazen kızdığını veya neden bu kadar stres altında olduklarını anlamayabilir. Durum hakkında korkmuş, suçlu ve hatta kızgın hissedebilirler. Aile terapisinde bir terapist, hasta ve ailenin iletişim kurmasına, iyi ilişkiler sürdürmesine ve zorlu duygularla başa çıkmasına yardımcı olur. Her kişi korkularını ve endişelerini ifade edebilir. Bu duygular konusunda dürüst olmak ve başkalarını dinlemek önemlidir. Hasta TSSB semptomları, tetikleyicileri ve tedavi ve iyileşmenin önemli kısımları hakkında konuşabilir. Bunu yaparak, kişinin ailesi ona yardım etmeye daha iyi hazırlanmış olacaktır.

 

 

YAZAR BİLGİSİ
İstanbul Üniversitesi - Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik bölümünden mezun olmuş, 2011 Yılına kadar Rehabilitasyon merkezlerinde çalışıp eğitim koordinatörlüğü ve idarecilik yapmıştır. 2011 Yılında Başakşehir Rehberlik araştırma merkezine atanmış burada 2 sene görev yapmıştır. Daha sonra Bir İlkokula tayin olmuş görevine devam etmektedir. Wisc-R, Stanford Binet, Leither, Metropolitan testi, Gelişim Testleri, Oyun Terapisi, Aile ve Çift Terapisi eğitimleri vardır, Görev yaptığı ilçede Yaratıcı Drama, Eğitimde Drama, Yaşam Becerileri, Öfke Yönetimi ve Özel eğitim hizmetleri konusunda öğretmenlere hizmet içi eğitimler vermektedir. Ek olarak özel eğitim küçük adımlar programı uygulayıcısıdır. Evli ve bir kız babasıdır.
YORUMLAR

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yukarıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.