Uyaran eksikliğine bağlı özel öğrenme güçlüğü

GARDEN VARİETY (UYARAN EKSİKLİĞİNE BAĞLI ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ)

Garden Variety Poor Reader ifadesi ilk kez Gound and Tunmer tarafından 1986 yılında Okuması zayıf olan çocukları tanılamak amacıyla kullanılmıştır. Bu zayıf okuyucuların diğer okuma sorunu olan çocuklardan farkı; dinleme, dil, soyut sözcükleri anlama, ifade etme, tanıma gibi becerilere göre ortaya atılmıştır.

Dislektik çocuklardan farkı; Dislektik çocuklar okurken kelimeleri deşifre etmekte zorlanırken, Garden Variety Okuma Güçlüğü olan çocuklar hem kelime deşifresinde zorlanır hem de dinleme ve anlama eksikliği mevcuttur.

Garden Variety Okuma Güçlüğü olan çocuklar, özellikle yetersiz uyarılmaya bağlı olarak günlük yaşam içerisinde sıklıkla kullandıkları nesnelerin isimlerini dahi hatırlamakta güçlük çekebilirler. Kelime hazinesinin darlığı, sıralama ve sınıflama becerilerinde yetersizliğe bir de lateralleşme gecikmesi eklendiğinde ortaya öğrenme güçlüğünün bu türü çıkmaktadır.

Garden Variety Okuma Güçlüğü olan çocuklar sadece belirli bir bilişsel işleme ait performans kaybından çok genele yayılmış bir işlem kaybı nedeniyle bu tip öğrenciler özellikle akademik çalışma ortamlarında yoğun problemler yaşamaktadırlar.

Güzel olan şey şu ki; birkaç ay okuma yazmanın yoğun olduğu ortamlarda yaşadıklarında uyaran eksikliğine bağlı olan okuma güçlüğü olumlu hızlı değişimler gözlemlenebilir (Das, 2001) Dislektik çocuklarla ayrıştırılması bu sayede mümkündür. Ancak bu tarz çocukların daha başarılı olmaları için; olumsuz akademik ve duygusal benlik algılarını kırmak gerekmektedir.

Yine bu uyaran eksikliği durumu, Zihinsel engelli olma ile çok sık karıştırılmaktadır. Burada uyarana hızlı cevap vermeleri nedeniyle Zekâ engelli bireylerden de kolaylıkla ayırt edilebilirler. Garden Variety Okuma Güçlüğü olan çocuklarda Hafif Düzeyde Zihinsel Yetersizliğe rastlamak mümkündür. Ancak bireyin Hafif Düzeyde Zihinsel engelli tanısı alması, uyaran eksikliğine bağlı düşük performans da olabilir.

Garden Variety Okuma Güçlüğüne Zihinsel yetersizliğin eşlik etmesi, müdahale programı geliştirme ya da Özel eğitimle ilgili tedbir alma konusunda bize yararlı olacaktır. Özel eğitim kapsamında okullarda; sadece Zihinsel yetersizliği olan bireylere eğitsel tedbir konulmaktadır. (bedensel engel hariç) Zihinsel yetersizlik tanısından hareketle, Bireysel destek ve Özel eğitim müdahaleleri; öğrencinin uyaran ihtiyacını karşılayabilir ve alınan tedbirle birey kısa sürede kendisini toparlayıp, yaş düzeyine yetişerek sınıfı seviyesinde eğitim görmeye devam edebilir.  Bu anlamda Garden Variety Okuma Güçlüğü olan öğrencilerin tespiti onların kazanılması açısından önemlidir. Çünkü tespit edilmesi ve uygun müdahale programı geliştirilmesi durumunda en hızlı toparlayacak öğrenme güçlüğüdür.

Garden Variety Okuma Güçlüğü olan çocukların okuma düzeylerine bakıldığında daha düşük yaş seviyesinde oldukları gözlemlenmiştir. Bu sorunun uyaran eksikliği olduğunun başka bir kanıtıdır. Dislektik çocuklarda durum farklıdır. Disleksik çocuklar kelimeleri deşifre etmekte zorlanıp anlamakta zorlanmayabilirken; Garden Variety Okuma Güçlüğü olan çocuklar hem deşifre etmekte hem de anlama da zorlanmaktadırlar (Stanovich,  1988).

Tabloda, Garden Variety Okuma güçlüğü olan çocuklarla, Dislektik ve Hiperlektik Çocukların farklılığı ortaya koyulmuştur. Okuma sözcükleri deşifre etme ve anlama becerilerinden oluşur.

Garden Variety Okuma Güçlüğü olan çocuklar hem deşifre hem de anlamada sıkıntı yaşadıklarından, okul ortamında dinleme, okuma, yazma, anlama gibi temel becerilerin hemen hepsinde zorlanırlar.

Ne Yapmalıyız?

Öncelikle Garden Variety Öğrenme Güçlüğünü disleksiden ve hafif düzeyde zihinsel engelden ayırt edebilmemiz gerekiyor. Bunu anlamanın da en kolay ve etkili yolu çocuğun ihtiyacına yönelik özel eğitim planlamak, eğitime hızlı cevap veriyorsa, hızlı gelişiyorsa Garden Variety’dir diyebiliriz.

• İlk önce çocuk ile ilgili önyargıları kırmalıyız. Sonra çocuğun okuma, okul ve eğitimle ilgili varsa olumsuz yargılarını kırmalıyız. Çocuğa hangi seviyede olursa olsun başarabildiklerini göstererek onu motive etmeliyiz.
• Çocuğun kendisiyle ilgili önceden yanlış oturan benlik algısını düzeltmeye başlamalıyız.
• Aileyi çocuklarını doğru tanıma konusunda ve destek mekanizması oluşturma konusunda desteklemeliyiz. Bazı aileler çocuklardan yapabileceğinden az şey bekleyerek vazgeçmişken bazı ailelerde çocukları zorlayarak hem çocuğun benlik algısına hem de aile ile çocuğun ilişkisine zarar verebilmektedir.
• Yeterli uyarıcıyı sağlayacak müdahale programı oluşturmalıyız. Pekiştireçler kullanmalıyız.
• Aile mutlaka sürecin bir parçası olarak evde çocuğu desteklemelidir.
• Verimli sosyal gruplar içerisinde rol almasını sağlamalı ve kendini geliştireceği alanlar açmalıyız.
• Öğrenciye mutlaka ama mutlaka bireysel destek vermeliyiz.
• Bireysel destek verirken akademik olarak zorlanan çocuğu akademik olarak desteklemenin yanında ve öncelikle bilişsel alanlarını da desteklemeliyiz.
• Ve tabiî ki her bireysel eğitim planında olması gerektiği gibi çocuğun seviyesinde yapabildiklerinden başlayarak onun hazırbulunuşluk düzeyine göre onu kararınca bir üst seviyeye çıkarmaya çalışmalıyız. Yay gerilmeden ok ileri gitmez ama çok gererseniz yay kopabilir.

Ömer CİMEM
Psikolojik Danışman
omercimem@gmail.com

KAYNAKLAR
Ergin, H., & Yıldız, S. A. (Ed.). (2016). Gelişim Psikolojisi. Nobel Yayın Dağıtım. Ankara,
Gough, P.B., Tunmer, W.E. (1986). Decoding, Reading, and Reading Disability, RASERemedial and Special Education 7: 6–10.
Stankoviç, K, E, (1988). Explaining the Differences Betweenthe Dyslexic and the Garden-Variety Poor Reader: The Phonological-CoreVariable-Difference Model, Journal of Learning Disabilities, J Learn Disabil 1988 21: 590