Yeme bozuklukları farkındalık haftası

03.03.2021

2.979

Yeme Bozuklukları, yeme davranışı ve yemekle ilgili duyguların ve düşüncelerin bireye ciddi boyutlarda rahatsızlık vermesiyle ortaya çıkar.
Diyet yapma davranışı, yeme bozukluklarının gelişimine yol açan ortak uyarıcıdır. Kişinin yiyeceklere, kiloya ve görünüşe aşırı derecede takıntılı olma durumunun; sağlığına, ilişkilerine ve günlük aktivitelerine ters etki yapma derecesine kadar gitmesine neden olmaktadır.

Yeme Bozuklukları, sadece yiyecek ve ağırlık ile ilişkili değildir. Bedensel belirtiler ön planda gibi görünse de ciddi psikiyatrik sorunlarla birlikte ilerler. Oluşan bir yeme bozukluğu, içsel yaşanan karmaşaya dışsal bir çözüm getirmektir.
Yeme Bozukluklarının oluş nedenleri tam olarak bilinmemektedir. Etiyolojide biyolojik ve psikososyal nedenlerin birlikte rol oynadığı sanılmaktadır. Yeme Bozukluklarının altında yatan sebepler; düşük benlik saygısı, depresyon, kontrol kaybı duygusu, değersizlik, kimlik karmaşaları, aile içi iletişimde problemler ile ilişkilendirilmektedir.

Yeme bozuklukları genel olarak genç kadınları etkiliyor gibi görünse de her yaşta ve her cinsiyette kişinin yeme bozukluğu olabilir. Yeme Bozuklukları Akademisi (AED: Academy for Eating Disorderse)’ne göre Amerika’da 10 milyon kadın ve 1 milyon erkek bireyin yeme bozukluğunun olduğu tahmin edilmektedir. Erkeklerde görülen yeme bozuklukları, tahminlerin aksine son 10 yılda iki katına çıkmıştır. Yeme Bozuklukları, önemli fiziksel sağlık problemlerine yol açmanın yanı sıra ölüm riski taşıyan ciddi bir psikiyatrik bozukluklardır.

NEYİ BEKLİYORUZ?

Ölüm oranının en yüksek olduğu zihinsel hastalık olan yeme bozuklukları, yakınızdakileri etkiliyor olabilir ve bunun farkında olmayabilirsiniz. ‘İdeal’ vücutlar, güzellik standartları ve erişilmesi neredeyse imkansız olan bedenler ile çevrilmişken, bu durumdan etkilenmemek mümkün değil.

Belki yeme bozukluğu olacak kadar etkilenmiyor olabilirsiniz ancak takıntılarının zihinsel hastalıklara dönüştüğü yakınlarınız olabilir. Adeta tabulara dönüşmüş zihinsel hastalıklar çoğu zaman gizleniyor. Yeme bozuklukları ile savaşan kişilere yardım etmenin en iyi yollarından biri, bu durumun bir utanç kaynağı olmadığını anlamak.

Yeme bozuklukları; tıkınırcasına yeme bozukluğu, anoreksiya nevroza ve bulimia nevroza olmak üzere üç temel gruba ayrılmaktadır. Dünya çapındaki istatistiklere bakıldığında, yeme bozukluklarının ağırlıklı olarak kadınlarda görülmesi, bu hastalıklara sosyokültürel bir perspektiften bakmayı da zorunlu kılmaktadır.

Toplumların, özellikle kadın bireylere aşıladığı “mükemmel görünme” zorunluluğu, birçok insanın hayatını karartmak için yeterli bir sebep olarak açıklanabilir. “Yeme bozukluğu olan hastalar, kilo ve diyet ile olan yoğun meşguliyetlerinin, hastalıklarının ilk aşamaları olduğunu söylemekte ve Amerikan Psikiyatri Birliği (2000) Anoreksiya nervoza ve bulimia nervoza hastalıkları için tanı kriteri olarak beden imge bozukluğunu öne sürmektedir” (Pamela K. Keel, 2003).

Anoreksiya Nervoza (AN)

Anoreksiya Nervoza, yaygın olarak genç ve kadın bireylerde görülmekte olan bir rahatsızlık olup, aşırı derecede beden imgesi takıntısı ile ortaya çıkmaktadır. Bu bozukluğa sahip bireylerin odak noktası, vücut ağırlıklarını mümkün olanın ötesinde azaltmaktır ve tedavi olunmadığı takdirde sonuçları çok riskli olabilir.

Anoreksiya Nervoza yeme bozukluğuna sahip hastalar aşırı derecede egzersiz yapmaya, zayıflığa, az yemeye takıntılıdırlar ve aynaya baktıklarında gördükleri kişiyi kabullenmekte zorluk çekmektedirler. Bu bireyler, kendilerini hayal ettikleri bedene sahip olmalarını sağlayacağına inandıkları ilaçları kullanırken bulurlar ve yedikleri yemek miktarını azaltırlar.

DSM-5 El Kitabında Anoreksiya Nervoza İçin Belirlenen Tanı Kriterleri (Amerikan Psikiyatri Birliği, 2013)

1- Gereksinimlere göre enerji alımını kısıtlama tutumu, kişinin yaşı, cinsiyeti, gelişimsel olarak izlediği yol ve beden sağlığı bağlamında belirgin bir biçimde düşük bir vücut ağırlığının olmasına yol açar. Belirgin bir biçimde düşük vücut ağırlığı, olağan en düşüğün altında ya da çocuklar ve gençler için beklenen en düşüğün altında olarak tanımlanır.

2- Kilo almaktan ya da şişmanlamaktan çok korkma ya da belirgin bir biçim de düşük vücut ağırlığında olmasına karşın kilo almayı güçleştiren sürekli davranışlarda bulunma.

3- Kişinin vücut ağırlığını ya da biçimini nasıl algıladığıyla ilgili bir bozukluk vardır; kişi, kendini değerlendirirken vücut ağırlığı ve biçimine yersiz bir önem yükler ya da o sıradaki düşük vücut ağırlığının önemini hiçbir zaman kavrayamaz.

Bulimiya Nervoza (BN)

Bulimiya nervoza, anoreksiya nervozadan farklı olarak kişinin çok miktarda yemek yemesine dayanmaktadır. Anoreksiya nervoza sahibi bir hasta ise yemek yemekten olabildiğince kaçınmaktadır. İki rahatsızlığın kesişim noktası ise yenilen yemekten aşırı pişmanlık duyma, zayıf olunsa dahi kendini sürekli olarak aşırı kilolu hissetme ve vücuttaki besinden bir an önce kurtulma eğilimi olarak tanımlanabilir.

Bulimiya Nervoza’yı deneyimleyen bir kişi; önce çok yemek yer, daha sonra ise yediği yemeği kusarak/çeşitli ilaçlar kullanarak vücudundan atmaya çalışır. Günlük kalori alımı çok yüksek olabilen bu bireyler, bazen, duydukları pişmanlıktan ötürü günlerce depresif bir ruh halinden çıkamaz.

DSM-5 El Kitabında Bulimiya Nervoza İçin Belirlenen Tanı Kriterleri (Amerikan Psikiyatri Birliği, 2013)

A. Yineleyici tıkınırcasına yeme dönemleri. Bir tıkınırcasına yeme dönemi aşağıdakilerin her ikisi ile belirlidir:
1. Benzer koşullarda, benzer sürede, çoğu kişinin yiyebileceğinden açıkça daha çok yiyeceği, ayrı bir zaman biriminde (örn. herhangi iki saatlik bir sürede) yeme.
2. Bu dönem sırasında yemek yemeyle ilgili denetiminin kalktığı duyumunun olması (örn. kişinin yemek yemeyi durduramadığı duygusu, ne ya da ne denli yediğini denetleyemediği duygusu)

-Kilo almaktan sakınmak için, kendi kendini kusturma, iç sürdüren (laksatif) ilaçları, idrar söktürücü (diüretik) ilaçları ya da diğer ilaçları yanlış yere kullanma, neredeyse hiç yememe ya da aşırı spor yapma gibi yineleyen, uygunsuz ödünleyici davranışlarda bulunma.

-Bu tıkınırcasına yeme davranışlarının ve uygunsuz ödünleyici davranışların her ikisi de, ortalama, üç ay içinde, en az haftada bir kez olmuştur.

-Kendilik değerlendirmesi, vücut biçiminden ve ağırlığından yersiz bir biçimde etkilenir.

-Bu bozukluk, yalnızca anoreksiya nervoza dönemleri sırasında ortaya çıkmamaktadır.

Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu

Tıkınırcasına yeme bozukluğu, önceki iki yeme bozukluğundan farklı olarak, yenilen besini çıkarmaya yönelik bir davranış içermemektedir. Ancak; besin aldıktan sonra hissedilen pişmanlık duygusu ortaktır. Bu bozuklukta, hissedilen pişmanlığı bir başka aşırı yeme nöbeti izler. Bu sebepten ötürü, tıkınırcasına yeme bozukluğundan şikayetçi olan hastaların büyük çoğunluğu obeziteyle de mücadele etmektedirler. Abartılı şekilde yenilen öğünden sonra ise kişi içinden çıkılması zor, kötü bir ruh haline girer.

DSM-5 El Kitabında Tıkınırcasına Yeme Bozukluğu İçin Belirlenen Tanı Kriterleri (Amerikan Psikiyatri Birliği, 2013)

Yineleyici tıkınırcasına yeme dönemleri. Bir tıkınırcasına yeme dönemi aşağıdakilerin her ikisi ile belirlidir:
1. Benzer koşullarda, benzer sürede, çoğu kişinin yiyebileceğinden açıkça daha çok yiyeceği, ayrı bir zaman biriminde (örn. herhangi iki saatlik bir sürede) yeme.
2. Bu dönem sırasında, yemek yemeyle ilgili denetiminin kalktığı duyu munun olması (örn. kişinin yemek yemeyi durduramadığı duygusu, ne ya da ne denli yediğini denetleyemediği duygusu)
Tıkınırcasına yeme dönemlerine aşağıdakilerden üçü (ya da daha çoğu) eşlik eder:

Olağandan çok daha hızlı yeme.
Rahatsızlık verecek düzeyde tokluk hissedene dek yeme.
Bedensel açlık duymuyorken aşırı ölçülerde yeme.
Ne denli yediğinden utandığı için kendi başına yeme.
Daha sonra kendinden tiksinme, çökkünlük yaşama ya da büyük bir suçluluk duyma.

Tıkınırcasına yeme ile ilgili olarak belirgin bir sıkıntı duyulur.
Bu tıkınırcasına yeme davranışları, ortalama, üç ay içinde, en az haftada bir kez olmuştur.
Tıkınırcasına yemeye, bulimiya nervozada olduğu gibi yineleyen uygunsuz ödünleyici davranışlar eşlik etmez ve tıkınırcasına yeme, yalnızca bulimiya nervoza ya da anoreksiya nervozanın gidişi sırasında ortaya çıkmamaktadır.

Yeme Bozukluklarının Sebepleri

Yeme bozuklukları; kültür, sosyal medya ve genetik gibi birçok sebepten kaynaklanabilmektedir. Hastaların, ağırlıklı olarak “Zayıf, güzeldir.” algısını benimsemiş batı toplumlarından çıkıyor olması, kültürel etki konusunu uzmanlar arasında sıkça gündeme getirmektedir. Bunun yanı sıra, yapılan birçok çalışma (ikizler üzerinde ve yakın akrabalar arasında yapılan çalışmalar gibi.), yeme bozukluklarında genetik faktörlerin de etkili olabileceğini kanıtlamaya yöneliktir.

“Psikodinamik açıklamalar AN’de özellikle anne kız ilişkisine dikkat çekmekte, anneyle yaşanan sorunlu ilişki sonucunda kadın kimliğiyle özdeşim zorluğu üzerinde durmaktadır” (Yücel, 2009).

Sosyal medyanın bizlere sunduğu güzellik algısı ise yeme bozukluklarını deneyimleyen insanların günden güne artan sayısını en bariz şekilde açıklamaktadır. Özellikle Instagram gibi görselliğin ön planda olduğu sosyal paylaşım sitelerinde, pek çok birey, anasayfada gördüğü insanlardan “farklı” hissetmeyi kaldıramamaktadır. Kendisini genellikle önce toplumdan soyutlamayı deneyen kişi, bunun imkansızlığını fark ettikten sonra çareyi bedenini “hızlı” bir şekilde değiştirmekte bulur. Çoğu zaman, özendiği kişilerden daha zayıf bile olsa, aynada ya da kamerada kendisine her baktığında karşısında kilolu birini bulduğunu iddia eder.

Zihinsel hastalıklar, mücadelesi kolay durumlar değildir. Özellikle yeme bozukluklarının bir utanç kaynağı olarak görülmesi bu rahatsızlık ile mücadele edenleri yalnızlığa ve gizliliğe itebilir. Yardım ihtiyacını kabullenmek ve bunun için bir adım atmak, iyileşmenin en büyük ve önemli adımlarından biri. Eğer kendiniz için veya bir yakınınız için endişeleniyorsanız, gecikmeden bu kişiyi problemini fark etmesi ve psikolojik yardım almayı kabul etmesi konusunda destekleyebilirsiniz. Profesyonel bir yardıma başvurmak her zaman en sağlıklı seçenek!

YAZAR BİLGİSİ

Psk. Dan. Adayı Melisa Meryem GÖKHAN

04.10.1999 yılında Avustralya’da doğdum. İlkokul, ortaokul ve lise öğrenimlerim Edirne’de idi. Lisansım ise Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik bölümü, 3.sınıf öğrenciyim.

YORUMLAR

[ Yoruma cevap yazmaktan vazgeç ]

Yorum yapabilmek için giriş yapmalısınız.

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yukarıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.